2010 - 20: Η «πέτρινη» δεκαετία για τις ελληνικές μετοχές και οι προσδοκίες για το 2021

Την μεγάλη επιστροφή του Χρηματιστηρίου Αθηνών στο προσκήνιο το 2021 προβλέπει η συντριπτική πλειοψηφία των ειδικών, εκτίμηση που αν επιβεβαιωθεί θα βάλει τέλος στην πολυετή απαξίωση της εγχώριας αγοράς και την μακρά πορεία αποσύνδεσής της από τις διεθνείς χρηματιστηριακές τάσεις.

Στα μέσα του 2007, λίγους μήνες πριν το ξέσπασμα της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης ο Dow Jones τις ΗΠΑ βρίσκονταν στα επίπεδα των 12,500 μονάδων, ο DAX 30 στη Γερμανία στις 7.900 μονάδες, ο Nikkei 250 στην Ιαπωνία στις 18.100 μονάδες ενώ ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών διαπραγματεύονταν στις 4.900 μονάδες.

Δεκαοχτώ μήνες αργότερα, στις αρχές του 2009, με την παγκόσμια οικονομία να δοκιμάζεται σκληρά από τις επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης, ο Dow Jones είχε προσγειωθεί στις 9.000 μονάδες (-33,3%), ο DAX στις 4.700 μονάδες (-40,6%), ο Nikkei στις 9.000 μονάδες (-50%) και το ΧΑ στις 1.780 μονάδες (-63 %).  

Η εικόνα για την εγχώρια αγορά βελτιώθηκε σημαντικά κατά το πρώτο εξάμηνο του 2009 καθώς η κατάσταση των ελληνικών τραπεζών θεωρούνταν πολύ καλύτερη από αυτή των ξένων τραπεζών. Έτσι το Χρηματιστήριο Αθηνών ανέκαμψε με το Γενικό Δείκτη να αποκομίζει κέρδη +33% και να ανέρχεται στις 2.360 μονάδες ενώ στο ίδιο διάστημα ο Dow Jones υποχώρησε -5,9%, ο DAX ενισχύθηκε +3,8% και ο Nikkei σημείωσε άνοδο +10%.

Το «διαζύγιο» με την... υφήλιο

Και ενώ σταδιακά, από το 2010, η παγκόσμια οικονομία επούλωνε τις πληγές της χρηματοπιστωτικής κρίσης και οι αγορές σε ΗΠΑ και Ευρώπη έβρισκαν τον βηματισμό τους η Ελλάδα έμπαινε σε πορεία πλήρους αποδιοργάνωσης. Τον Ιανουάριο 2010 ο Dow Jones διαπραγματεύονταν στα επίπεδα των 10.500 μονάδων, ο DAX στις 6.000 μονάδες, ο Nikkei στις 10.700 μονάδες και ο Γενικός Δείκτης στις 2.050 μονάδες.

Δεκαοχτώ μήνες μετά, τον Ιούλιο του 2011, οι αγορές σε Ευρώπη και ΗΠΑ πανηγύριζαν για την αναρρίχηση των δεικτών σε επίπεδα προ χρηματοπιστωτικής κρίσης με τον DAX να διαπραγματεύεται στις 7.300 μονάδες και ο Dow Jones στις 12.600 μονάδες. Αντίθετα ο Nikkei παρέμενε καθηλωμένος σε επίπεδα κρίσης, στις 9.900 μονάδες ενώ στην Ελλάδα, με τη χώρα να παρασύρετε στη δίνη της δημοσιονομικής κρίσης, ο Γενικός Δείκτης βρέθηκε στις 1.200 μονάδες.

Και ακόμα δεν είχαμε δει τίποτα.

Το καλοκαίρι του 2012, με το φάσμα του Grexit να τρομάζει τους πάντες ο Γενικός Δείκτης βρέθηκε κάτω από τις 500 μονάδες. Στις 5 Ιουνίου έκλεισε στις 476 μονάδες, το χαμηλότερο σημείο από το 1990. Η σχετική πολιτική σταθερότητα μετά τις διπλές εκλογές του 2012 με το σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας ΝΔ - ΠΑΣΟΚ, και η πρόοδος στην υλοποίηση του δεύτερου μνημονίου, οδήγησαν σε μια ανάκαμψη των τιμών με το Γενικό Δείκτη τον Ιούνιο του 2014 να προσεγγίζει τις 1.200 μονάδες.

Η ανάκαμψη ωστόσο δεν είχε διάρκεια και η ανατροπή της κυβέρνησης Σαμαρά, λόγω της αδυναμίας εκλογής νέου προέδρου της Δημοκρατίας στο τέλος του 2014, επανέφερε σε έντονα πτωτική τροχιά την εγχώρια αγορά. Ακολούθησαν οι δραματικοί μήνες του 2015, με την «ηρωϊκή» διαπραγμάτευση της κυβέρνησης Σύριζα – ΑΝΕΛ που οδήγησαν το Γενικό Δείκτη στις 700 μονάδες το καλοκαίρι του 2015 και στις 550 μονάδες στις αρχές του 2016.

Και ενώ εδώ παλεύαμε με τα plan b, τα capital controls και το δημοψήφισμα στις αγορές στο εξωτερικό σημειώνονταν πάρτι με τον Dow Jones να το καλοκαίρι του 2015 να φτάνει στις 17.800 μονάδες, ο Nikkei στις 20.500 μονάδες και ο DAX στις 11.100 μονάδες.   

Στην τριετία 2016 – 2018 το ράλι των ξένων αγορών επιταχύνθηκε με τον Dow Jones να φτάνει στα μέσα του 2018 στις 24.300 μονάδες, ο DAX ξεπέρασε τις 12.000 μονάδες ο Nikkei τις 21.500 μονάδες ενώ το ΧΑ παρέμεινε καθηλωμένο στα επίπεδα των 750 μονάδων.

Οι εκλογές ο 2019 με την ισχυρή νίκη της ΝΔ αναθέρμαναν μετά το πρώτο τρίμηνο το αγοραστικό ενδιαφέρονμε τον Γενικό Δείκτη να κλείνει στο τέλος του έτους στα επίπεδα των 930 μονάδων ανάκαμψη που και αυτη τη φορά δεν είχε διάρκεια καθώς το ξέσπασμα της πανδημίας το 2020 οδήγησε τον Γενικό Δείκτη ξανά κάτω από τις 500 μονάδες (484,4 μονάδες στις 18 Μαρτίου).

Το καλοκαίρι του 2020 οι ξένες αγορές είχαν καλύψει σχεδόν το σύνολο των απωλειών της πανδημίας με τον Dow Jones να ανακάμπτει στις 25.700 μονάδες, ο Nikkei στις 22.700 μονάδες και ο DAX στις 12.300 μονάδες, ωστόσο το ΧΑ παρέμεινε στο περιθώριο με τον Γενικό Δείκτη στις 640 μονάδες.

Κάπως έτσι φτάσαμε στο σημείο μια επένδυση 100 ευρώ που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2007 σε μετοχές του Dow Jones \να αξίζει σήμερα περίπου 240 ευρώ, σε μετοχές του δείκτη DAX 30 να αποδίδει σήμερα 205 ευρώ, στον Nikkei να αποδίδει 157 ευρώ και στο Χρηματιστήριο Αθηνών μόλις 17,5 ευρώ (και αυτό μετά την άνοδο που έχει σημειωθεί από τον περασμένο Νοέμβριο).

Η πορεία Dow Jones - DAX 30 - Nikkei 250 και Γενικού Δείκτη την περίοδο 2007 - 2021

Aναγωγή των δεικτών με βάση το 100 με έτος βάσης τον Ιανουάριο 2007.

Έρχονται καλύτερες ημέρες;

Έμπειροι χρηματιστηριακοί αναλυτές, που παρακολουθούν στενά τα της αγοράς, υπογραμμίζουν ότι η Δευτέρα 9 Νοεμβρίου 2020, συνεδρίαση κατά την οποία ο Γενικός Δείκτης ενισχύθηκε κατά +11,46% κλείνοντας στις 655,50 μονάδες δεν αποτέλεσε ένα ανοδικό ξέσπασμα μετά από μια παρατεταμένη χαμηλή πτήση των τιμών, αλλά μια ιστορική συνεδρίαση.

Θεωρούν ότι αποτελεί ένα σημείο καμπής, ένα ορόσημο, που σηματοδοτεί την αλλαγή του μακροχρόνιου κύκλου της εγχώριας αγοράς. Η εγχώρια αγορά, υποστηρίζουν, εισέρχεται σε έναν νέο κύκλο, ανοδικό, μια ανάκαμψη που τροφοδοτείται από τις προσδοκίες για την αντιμετώπιση της πανδημίας και την σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα από το 2021, αλλά και τη μεγάλη ευκαιρία που δημιουργεί για τη χώρα το Ταμείο Ανάκαμψης και η αξιοποίηση των πόρων ύψους 32 δισ. ευρώ.

Την εκτίμηση αυτή δικαίωσε η πορεία της αγοράς τις προηγούμενες εβδομάδες με το Γενικό Δείκτη να ολοκληρώνει το 2020 στις 808 μονάδες ενώ χθες πρώτη συνεδρίαση του νέου έτους η αγορά έκλεισε με κέρδη +1,64%.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η εικόνα του Γενικού Δείκτη και η καθήλωσή του σε τόσο χαμηλά επίπεδα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επίδραση των τραπεζών καθώς με την ανακεφαλαιοποίηση του 2013 και του 2015 οι τιμές των συστημικών τραπεζών πρακτικά μηδενίστηκαν επιφέροντας μεγάλο πλήγμα στο Γενικό Δείκτη.

Παρόλα αυτά οι ελληνικές μετοχές, πέραν των τραπεζών, παραμένουν σε επίπεδα κατά πολύ χαμηλότερα του 2007, όταν στο διάστημα αυτά οι τιμές σε Ευρώπη και ΗΠΑ έχουν υπερδιπλασιαστεί.

Η μετοχή του ΟΤΕ διαπραγματεύεται σήμερα στα 13,36 ευρώ  έναντι 22 ευρώ που ήταν ο καλοκαίρι του 2007, η ΔΕΗ βρίσκεται στα 7,58 ευρώ από 27 ευρώ τον Αύγουστο του 2007, ο ΟΠΑΠ στα 10,955 ευρώ από 25 ευρώ το καλοκαίρι του 2007, η ΕΧΑΕ βρίσκεται στα 4 ευρώ έναντι 18 ευρώ τον Ιούλιο του 2007, τα ΕΛΠΕ στα 5,6 ευρώ έναντι 10 ευρώ το καλοκαίρι του 2007.

Η Mytilineos που έχει πετύχει εξαιρετικά υψηλές αποδόσεις την τελευταία δεκαετία, έχοντας ισχυρότατη παρουσία στην βιομηχανία, την ενέργεια και τις υποδομές, βρίσκεται σήμερα στα 12,39 ευρώ αισθητά χαμηλότερα από τα 15,62 ευρώ που διαπραγματεύονταν το καλοκαίρι του 2007. Αντίστοιχα η ΓΕΚ Τέρνα που σήμερα αποτελεί έναν από τις ισχυρότερους κατασκευαστικούς ομίλους βρίσκεται στα 7,9 ευρώ έναντι 12,5 ευρώ τον Ιούλιο του 2007.

Εστίες αβεβαιότητας

Το χαμηλό σημείο εκκίνησης της εγχώριας αγοράς αποτελεί ίσως έναν από τους ισχυρότερους λόγους αισιοδοξίας για την βελτίωση των τιμών, δεδομένης της άπλετης ρευστότητας που έχουν απελευθερώσει κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες, ωστόσο η αποσύνδεση της εγχώριας αγοράς από τις διεθνείς εξελίξεις και η πτωτική της πορεία τα προηγούμενα χρόνια δεν ήταν τυχαία.

Η αδύναμη κατάσταση των τραπεζών, υπό το βάρος ενός τεράστιου αποθέματος μη εξυπηρετούμενων δανείων, και η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να λάβει τις αναγκαίες αποφάσεις για την προσαρμογή της χώρας και τις οικονομίας στις προκλήσεις αποτέλεσαν τους βασικούς λόγους για την κακοδαιμονία της εγχώριας αγοράς από το 2010 έως το 2019.

Τα βαρίδια αυτά δεν έχουν εκλείψει, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει πιο καθαρή στόχευση και μεγαλύτερη αποφασιστικότητα στην προσέλκυση επενδύσεων.

Οι τράπεζες παραμένουν με υπερβολικά υψηλό απόθεμα μη εξυπηρετούμενων πιστωτικών ανοιγμάτων (ο δείκτης NPEs διαμορφώνεται στο 30% στην Ελλάδα έναντι 3% στην ΕΕ) παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί στην διετία 2019 – 2020. Πολλοί εκτιμούν ότι θα απαιτηθούν, αργά ή γρήγορα, νέες αυξήσεις κεφαλαίου για τη λύση του προβλήματος.

Παράλληλα παραμένουν οι πολιτικοί κίνδυνοι καθώς η αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης γεννά αμφιβολίες τόσο για την υποστήριξη της ανάπτυξης μετά το τέλος της πανδημίας όσο και τις δυνατότητες έγκαιρης απορρόφησης των μεγάλων κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης.