Λευκός καπνός, αλλά αμφίβολο το αποτέλεσμα: με έναν ιστορικό συμβιβασμό σε «ευρωπαϊκή λογική», που αφήνει όλες τις πλευρές ευχαριστημένες, έληξε χθες το απόγευμα το σίριαλ για τη θέσπιση του πλαφόν στο φυσικό αέριο. Με ερωτηματικό παραμένει η αποτελεσματικότητα του μέτρου, που θα φανεί την άνοιξη όταν αρχίσει ο εφοδιασμός για την επόμενη χρονιά, ενώ η Ρωσία έχει ήδη αντιδράσει έντονα απέναντι στη χθεσινή απόφαση των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ.
Η συμφωνία για τον μηχανισμό διόρθωσης των τιμών στο ολλανδικό χρηματιστήριο φυσικού αερίου (συμβόλαια TTF) έκλεισε στα 180 ευρώ και υπέρ ψήφισαν δύο επιφυλακτικές έως τώρα χώρες, η Γερμανία και η Δανία και απείχε από την ψηφοφορία η Ολλανδία. Το πλαφόν θα τεθεί σε ισχύ στις 15 Φεβρουαρίου του 2023 και υπάρχει η δυνατότητα έως την 1η Νοεμβρίου 2023 η Επιτροπή να προβεί σε επανεξέταση του κανονισμού και να προτείνει την παράταση της ισχύος του.
«Ήταν δύσκολες διαπραγματεύσεις, χρειάστηκε χρόνος, αλλά φτάσαμε σε έναν ισορροπημένο συμβιβασμό.Την ίδια στιγμή, έχουμε εγγυήσεις ότι οι ευρωπαϊκές αγορές θα παραμείνουν ανταγωνιστικές και ελκυστικές για τους προμηθευτές», δήλωσε ο υπουργός Ενέργειας της Τσεχίας, Γιόζεφ Σικέλα, που προεδρεύει του Συμβουλίου, μιλώντας στη συνέντευξη Τύπου μετά την ολοκλήρωση της συνεδρίασης των υπουργών στις Βρυξέλλες.
Η απόφαση αυτή, μετά από 9 μήνες διαπραγματεύσεων έρχεται τη στιγμή που η Ευρώπη «τρέχει» να προλάβει νέα ρεκόρ όπως εκείνα του περασμένου καλοκαιριού. Ειδικότερα, τον περασμένο Αύγουστο οι τιμές του φυσικού αερίου στην ΕΕ σημείωσαν μια άνευ προηγουμένου εκτόξευση κατά 1000% σε σύγκριση με τις τιμές των προηγούμενων δεκαετιών. Τα τελευταία δέκα χρόνια, η μέση τιμή του φυσικού αερίου κυμαινόταν μεταξύ 5 €/MWh και 35 €/MWh. Τον Αύγουστο του 2022, οι μηνιαίες και ημερήσιες τιμές TTF έφθασαν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα άνω των 300 €/MWh. Τα υψηλότερα επίπεδα τιμών επιτεύχθηκαν κατά τη διάρκεια πέντε συνεχόμενων ημερών διαπραγμάτευσης από τις 22 έως τις 26 Αυγούστου 2022, όταν ήταν πάνω από 265 €/MWh.
Τι προβλέπει ο μηχανισμός διόρθωσης
Ο μηχανισμός διόρθωσης της αγοράς θα ενεργοποιηθεί αυτόματα εάν:
- Η η τιμή του φυσικού αερίου (TTF) υπερβαίνει τα 180€/MWh για τρεις εργάσιμες ημέρες,
- είναι κατά 35€ υψηλότερη από μια τιμή αναφοράς για το ΥΦΑ στις παγκόσμιες αγορές για τις ίδιες τρεις εργάσιμες ημέρες.
- Μόλις ενεργοποιηθεί, το όριο δυναμικών προσφορών θα ισχύει για τουλάχιστον 20 εργάσιμες ημέρες. Εάν είναι κάτω από 180€/MWh για τις τελευταίες τρεις συνεχόμενες εργάσιμες ημέρες, θα απενεργοποιείται αυτόματα.
- Το πλαφόν θα απενεργοποιείται επίσης αυτόματα, ανά πάσα στιγμή, εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε περιφερειακό ή ενωσιακό επίπεδο, σύμφωνα με τον κανονισμό για την ασφάλεια του εφοδιασμού, ιδίως σε περίπτωση που η προσφορά αερίου δεν επαρκεί για να καλύψει τη ζήτηση αερίου. Αυτή η ασφαλιστική δικλίδα ικανοποίησε τις χώρες, όπως η Γερμανία, που φοβούνται ότι το πλαφόν μπορεί να τις εμποδίσει να εφοδιαστούν ομαλά με φυσικό αέριο.
- Ο κανονισμός περιλαμβάνει επίσης ένα μηχανισμό αναστολής, εάν εντοπιστούν κίνδυνοι για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τις ενδοενωσιακές ροές φυσικού αερίου ή κίνδυνους που σχετίζονται με την αυξημένη ζήτηση φυσικού αερίου. Ανά πάσα στιγμή, όταν εκδηλωθούν τέτοιοι κίνδυνοι ή διαταραχές της αγοράς, η Επιτροπή θα εκδώσει εκτελεστική απόφαση για την αναστολή του μηχανισμού διόρθωσης της αγοράς.
- Ο μηχανισμός διόρθωσης της αγοράς θα αναστέλλεται, ιδίως εάν η ζήτηση φυσικού αερίου αυξηθεί κατά 15% σε ένα μήνα ή κατά 10% σε δύο μήνες, οι εισαγωγές ΥΦΑ μειωθούν σημαντικά ή ο όγκος συναλλαγών στο TTF μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πριν από ένα έτος.
Συμβιβαστική λύση
Οι υποστηρικτές του πλαφόν μπορούν να είναι ικανοποιημένοι καθώς εξασφάλισαν τη θέσπιση της ανώτατης τιμής σε πολύ χαμηλότερη τιμή από τις αρχικές προτάσεις της Κομισιόν για 275 ευρώ/μεγαβατώρα. Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, που ηγήθηκε των διαπραγματεύσεων προκειμένου να κλείσει το πλαφόν κάτω από τα 200 ευρώ παρά τις αρχικές προτάσεις της Κομισιόν στα 275 ευρώ, χαρακτήρισε την απόφαση ιστορική και υπέρ των πολιτών της ΕΕ αποδίδοντας εύσημα στον Κ. Μητσοτάκη που πρότεινε πρώτος την επιβολή ενός ρεαλιστικού πλαφόν στις αγορές φυσικού αερίου από την Ε.Ε.
«Το σημερινό αποτέλεσμα δεν ήρθε τυχαία και χωρίς κόπο. Αποτελεί προϊόν συστηματικής προσπάθειας που καταβάλλαμε όλο αυτόν τον καιρό αλλά και της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης που - για μια ακόμη φορά - επέδειξαν τα κράτη- μέλη, προκειμένου η Ενωμένη Ευρώπη να αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση. Η Ελλάδα αποδείχθηκε ακόμα μια φορά πρωτοπόρα στις κοινές πολιτικές των κρατών - μελών, ενώπιον των μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια Σήμερα, κάναμε το χρέος μας απέναντι στους Ευρωπαίους πολίτες», σημείωσε.
Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε ότι «σήμερα είναι ένα άλλο ορόσημο στη μακρόχρονη προσπάθειά μας να προστατεύσουμε τους πολίτες και τις επιχειρήσεις μας από τις υπερβολικές τιμές του φυσικού αερίου που προκλήθηκαν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο μηχανισμός διόρθωσης της αγοράς - μια ελληνική πρόταση που υποβλήθηκε πριν από 9 μήνες - υιοθετήθηκε επιτέλους από τους υπουργούς ενέργειας της Ευρώπης. Ο μηχανισμός διόρθωσης της αγοράς στέλνει ένα σαφές μήνυμα ότι όταν οι αγορές αποτυγχάνουν οι κυβερνήσεις παρεμβαίνουν. Δεν θα επιτρέψουμε στους θεσμούς μας να οπλιστούν εναντίον μας. Αυτό είναι ένα πρόσθετο εργαλείο που βοηθά στην προστασία των οικονομιών μας από την έκτακτη αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου».
Χρησιμοποιώντας το παρακάτω γράφημα, το ΥΠΕΝ τόνισε ότι «εάν είχε εξαρχής υπάρξει συμφωνία, το πλαφόν είχε επιβληθεί για πάνω από 30 ημέρες τη χρονιά που διανύσαμε και συνεπώς θα είχαμε γλιτώσει τεράστια ποσά που λόγω της μη ύπαρξης πλαφόν, καταβάλλαμε».
Παρά τους πανηγυρισμούς, οι λεπτομέρειες της απόφασης αποδεικνύουν γιατί όλες οι πλευρές βγαίνουν τελικά κερδισμένες. Και αυτό γιατί υπάρχουν όλες οι ασφαλιστικές δικλίδες που προαναφέρθηκαν, για να απενεργοποιείται το πλαφόν αν εμποδίζει τον εφοδιασμό, ενώ τα κράτη μέλη συμφώνησαν ότι ο μηχανισμός δεν θα ισχύει για τις εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές (OTC) (όπου οι συμμετέχοντες συναλλάσσονται απευθείας μεταξύ τους, στις συναλλαγές της επόμενης ημέρας και στις ενδοημερήσιες συναλλαγές.
Με άλλα λόγια, μπορεί μία αγορά, όπως η Γερμανία που ήταν αντίθετη όλους τους προηγούμενους μήνες σε αυτό τον μηχανισμό, μπορεί να αγοράζει αέριο από την Gazprom σε όποια τιμή θέλει, εφόσον η συναλλαγή γίνεται απευθείας με την Gazprom και όχι μέσω του ολλανδικού χρηματιστηρίου.
Αυτό που δεν ξέρουμε για τον συμβιβασμό αυτό και θα φανεί στην επόμενη περίοδο εφοδιασμού (άνοιξη 2023), όταν θα αυξηθεί σημαντικά η ζήτηση, είναι αν πραγματικά θα συμβάλει σε διατήρηση των τιμών υπό έλεγχο. Ενώ, παράλληλα, ο μηχανισμός μπορεί να απενεργοποιηθεί αν κρίνει η Κομισιόν ότι υπάρχει σοβαρή έλλειψη αερίου ακόμα και αν αυτό συμβαίνει μόνο σε συγκεκριμένες αγορές και όχι στο σύνολο της ΕΕ.
Σίγουρη ότι η απόφαση θα αποτρέψει ένα ράλι των τιμών του φυσικού αερίου όπως το προηγούμενο καλοκαίρι εμφανίστηκε, ωστόσο, η Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ, Κάντρι Σίμσον, η οποία τόνισε ότι η συμφωνία αυτή αποδεικνύει ότι η Ευρώπη δεν είναι διατεθειμένη να πληρώσει το φυσικό αέριο σε οποιαδήποτε τιμή και μπορεί να δράσει συλλογικά για να διασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια”
Ως απαράδεκτο χαρακτήρισε το όριο στη χονδρική τιμή του φυσικού αερίου η Μόσχα, με τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ να σημειώνει, σύμφωνα με ρωσικά πρακτορεία ειδήσεων, ότι «αυτό είναι μια παραβίαση της διαδικασίας της αγοράς για τη διαμόρφωση τιμών. Οποιαδήποτε αναφορά σε "πλαφόν" (τιμών) είναι απαράδεκτη».
Ποια άλλα μέτρα παίρνει η ΕΕ
Η συμφωνία ξεκλειδώνει επίσης ένα ευρύτερο πακέτο έκτακτης ανάγκης για να περιοριστεί η αστάθεια της αγοράς και να ανοίξει ο δρόμος για κοινές αγορές φυσικού αερίου, οι οποίες είχαν ανασταλεί εν μέσω διαφωνιών σχετικά με το ανώτατο όριο τιμών. Η Γερμανία επεδίωκε απλούστερες διαδικασίες για την αξιολόγηση των επιπτώσεων των έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο περιβάλλον ως στοιχείο του ευρύτερου μέτρου.
Ήδη οι εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία μέσω αγωγών έχουν μειωθεί από 41% το 2021 σε 9% τον Σεπτέμβριο του 2022, οι εισαγωγές LNG έχουν αυξηθεί και καλύπτουν το 32% του συνόλου των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ, ενώ οι αποθήκες της ΕΕ ήταν τον Νοέμβριο γεμάτες με φυσικό αέριο κατά 94,8%.
Στα μέτρα που παίρνει η ΕΕ είναι οι κοινές αγορές φυσικού αερίου από τα κράτη – μέλη που θα βοηθήσουν τις χώρες της ΕΕ να αγοράζουν φυσικό αέριο σε χαμηλότερες τιμές, συγκεντρώνοντας τη ζήτηση και αποφεύγοντας τον ανταγωνισμό μεταξύ τους. Πώς θα λειτουργήσει στην πράξη:
- Οι εταιρείες φυσικού αερίου στις χώρες της ΕΕ (συν τους εταίρους της Ενεργειακής Κοινότητας: Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο, Βόρεια Μακεδονία, Γεωργία, Μολδαβία, Μαυροβούνιο, Σερβία, Ουκρανία) κάνουν εκτιμήσεις για τις ανάγκες εισαγωγής φυσικού αερίου.
- Η ΕΕ υπολογίζει τη συνολική ζήτηση, προσδιορίζει τις συνολικές ανάγκες και βρίσκει προμηθευτές
- Οι εταιρείες μπορούν να επιλέξουν εθελοντικά να αγοράζουν φυσικό αέριο μέσω της κοινής πλατφόρμας αγορών της ΕΕ
- Υποχρεωτική: τουλάχιστον το 15% της αποθήκευσης φυσικού αερίου κάθε χώρας της ΕΕ πρέπει να καλύπτεται από τη συγκέντρωση της ζήτησης.
- Το ρωσικό φυσικό αέριο αποκλείεται από τις κοινές αγορές.
Οι νέοι κανόνες προωθούν και μέτρα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών και διασφαλίζουν ότι το φυσικό αέριο μπορεί να ρέει εκεί όπου χρειάζεται. Σήμερα υπάρχουν μόνο έξι διμερείς συμφωνίες αλληλεγγύης μεταξύ κρατών μελών (Γερμανία με Δανία, Φινλανδία με Εσθονία, Εσθονία με Λετονία, Λετονία με Λιθουανία, Γερμανία με Αυστρία και Ιταλία με Σλοβενία). Ωστόσο, αναμένονται έως και 40 συμφωνίες στο πλαίσιο του κανονισμού για την ασφάλεια του εφοδιασμού από το 2017.
Οι νέοι κανόνες θα εφαρμόζονται εξ ορισμού στις χώρες που δεν έχουν συμφωνία αλληλεγγύης:
- εάν μια χώρα της ΕΕ αντιμετωπίζει έκτακτη ανάγκη εφοδιασμού, μια άλλη χώρα θα παρέχει φυσικό αέριο και θα λαμβάνει δίκαιη αποζημίωση
- οι κανόνες εφαρμόζονται και σε χώρες που διαθέτουν εγκαταστάσεις ΥΦΑ και δεν είναι άμεσα συνδεδεμένες με το ευρωπαϊκό δίκτυο φυσικού αερίου
- οι χώρες μπορούν να ζητήσουν αλληλεγγύη από άλλες χώρες, εάν δεν έχουν τον απαραίτητο εφοδιασμό για το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας που διαθέτουν
- οι χώρες μπορούν κατ' εξαίρεση να περιορίσουν την προμήθεια για μη ουσιώδη κατανάλωση φυσικού αερίου για τον εφοδιασμό βασικών υπηρεσιών. Τα ευάλωτα νοικοκυριά θα πρέπει πάντα να προστατεύονται.
Νέο σημείο αναφοράς για το υγροποιημένο φυσικό αέριο
Το TTF δεν είναι κατάλληλο για τη συγκριτική αξιολόγηση των τιμών του υγροποιημένου φυσικού αερίου (καθώς αναπτύχθηκε για το αέριο αγωγών). Ένα νέο σημείο αναφοράς θα διασφαλίσει ότι η τιμή του ΥΦΑ δεν θα εξαρτάται πλέον από το TTF και ότι θα αντικατοπτρίζει καλύτερα την πραγματικότητα της αγοράς.Τους επόμενους μήνες θα γίνουν οι βασικές εργασίες ώστε ο νέος δείκτης να είναι διαθέσιμος στην αγορά έως τις 31 Μαρτίου 2023. Επιπλέον, εισάγεται ένας νέος μηχανισμός για τον περιορισμό της ενδοημερήσιας μεταβλητότητας των τιμών φυσικού αερίου στο TTF.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
