Ένα δύσκολο γρίφο καλούνται να λύσουν η κυβέρνηση και η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ώστε να ξεκαθαρίσει αν και πόσα «ουρανοκατέβατα κέρδη» (windfall profits) των ενεργειακών εταιρειών θα καταλήξουν στα κρατικά ταμεία, μέσω του φόρου με συντελεστή 90% που θα επιβληθεί το επόμενο διάστημα, όπως ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, χθες από το βήμα της Βουλής. Στην πραγματικότητα, ουδείς γνωρίζει πόσα είναι αυτά τα κέρδη, καθώς δεν έχει διευκρινιστεί τι αποτελεί «υπερκέρδος» και θα προηγηθεί σχετική έρευνα από τη ΡΑΕ.
Όπως σημείωσε ο πρωθυπουργός έχει ήδη δοθεί εντολή στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, να αρχίσει να αναλύει τα στοιχεία όλων των εταιρειών ενέργειας από τον περασμένο Οκτώβριο έως σήμερα.
Η κυβέρνηση προσανατολίζεται στην επιβολή έκτακτης χρηματοδότησης από τα αποκαλούμενα υπερκέρδη των καθετοποιημένων παικτών ηλεκτροπαραγωγής στην ελληνική αγορά, προκειμένου να ενισχύσει το «οπλοστάσιό» της για την καταβολή επιδοτήσεων. Την κατεύθυνση αυτή είχε ήδη δείξει και ο επικεφαλής του οικονομικού γραφείου του πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης, σε συνέντευξη στο Business Daily, όπου είχε δηλώσει ότι «σε κρίσεις, πρέπει να υπάρχει burden sharing, δηλαδή και από τους παραγωγούς ενέργειας. Δεν είναι το κράτος ο εγγυητής όλων. Στα δύσκολα είμαστε εδώ για το σύνολο, και ειδικά για τους πιο ευάλωτους. Όλοι μαζί, με το μερίδιο που του αναλογεί του καθένα».
Το μέτρο της φορολόγησης των υπερκερδών των ενεργειακών εταιρειών έχει περιληφθεί από την Κομισιόν στην εργαλειοθήκη που παρουσίασε στις αρχές του μήνα επιτρέποντας την έκτακτη φορολόγηση έως το τέλος του Ιουνίου. Πιο αναλυτικά, οι κατευθυντήριες γραμμές της Κομισιόν δίνουν στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να εξετάσουν το ενδεχόμενο λήψης προσωρινών φορολογικών μέτρων για τα υπερκέρδη, που σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας υπολογίζονται σε 200 δισ. ευρώ φέτος, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για να αντισταθμιστούν εν μέρει οι αυξημένοι λογαριασμοί ενέργειας. Τα μέτρα αυτά δεν θα πρέπει να έχουν αναδρομική ισχύ, αλλά θα πρέπει να είναι τεχνολογικά ουδέτερα και να επιτρέπουν στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας να καλύπτουν το κόστος τους και να διατηρούν μακροπρόθεσμα τα τιμολογιακά μηνύματα από την αγορά και από τις τιμές των ανθρακούχων εκπομπών.
Στη χθεσινή ομιλία του ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, αναφέρθηκε σε υπερκέρδη των εταιρειών ενέργειας τονίζοντας ότι έχει δώσει εντολή στη ΡΑΕ να αρχίσει να αναλύει τα στοιχεία όλων των εταιρειών του κλάδου, από τον περασμένο Οκτώβριο ως σήμερα και με βάση το πόρισμα θα κινηθεί η κυβέρνηση. «Είναι μια δύσκολη τεχνικά άσκηση, γιατί η τοπική αγορά συνδέεται με την παγκόσμια, ευρωπαϊκή αγορά μέσα από πολυδαίδαλες διαδρομές. Δεν προσφέρεται συνεπώς για εύκολα συνθήματα και απαιτεί τεκμηριωμένη δουλειά» είπε, αρνούμενος να δεχθεί τον υπολογισμό αυτών των κερδών από τον ΣΥΡΙΖΑ στο 1,4 δισ. ευρώ και συμπλήρωσε ότι όπου διαπιστωθούν υπερκέρδη, οι εταιρείες θα κληθούν να συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση των απωλειών που είχαν οι πολίτες». Στη δευτερολογία του ο πρωθυπουργός σημείωσε ότι: «Τα υπερκέρδη, από τη στιγμή που συμφωνήσαμε ότι τα υπερκέρδη ουσιαστικά θα φορολογηθούν εν τω συνόλω, αφού προσδιορίσουμε πόσα είναι».
Κατά πληροφορίες, πάντως, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και το Μέγαρο Μαξίμου λαμβάνουν ενημέρωση με τα ποσοτικοποιημένα στοιχεία για τα περιθώρια κέρδους κάθε μονάδας παραγωγής ανά ώρα και ανά ημέρα ήδη από την 1η Μαρτίου.
Πώς διαμορφώνονται τα «ουρανοκατέβατα κέρδη»
Τα υπερκέρδη προκύπτουν συγκυριακά καθώς οι συμμετέχοντες στην αγορά, ανεξάρτητα από το πραγματικό κόστος της παραγωγής τους, πωλούν στην τιμή που καθορίζεται στη χονδρεμπορική που προσδιορίζεται ουσιαστικά από την τιμή του φυσικού αερίου και τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο. Οι παραγωγοί όμως με διαφορετικές τεχνολογίες και καύσιμα, όπως πχ με ΑΠΕ, λιγνίτη ή υδροηλεκτρικά (τα τελευταία δύο αφορούν προφανώς μόνο στη ΔΕΗ) έχουν χαμηλότερο κόστος και ως εκ τούτου προκύπτει διαφορά με βάση τις τρέχουσες, εξαιρετικά υψηλές τιμές του φυσικού αερίου. Στην περίπτωση αυτών των μέτρων φορολόγησης το κράτος μπορεί να υπολογίσει τα παραπανίσια έσοδα με βάση ιστορικά στοιχεία για τα «κανονικά» έσοδα και τη διαφορά να την παίρνει πίσω για τους μήνες αυτούς που θα τρέξει το συγκεκριμένο μέτρο.
Ο έκτακτος φόρος για τα αποκαλούμενα «ουρανοκατέβατα κέρδη» θα αφορούν κέρδη που προέρχονται από μονάδες που χρησιμοποιούν ως καύσιμο λιγνίτη και φυσικό αέριο, υδροηλεκτρικές μονάδες και ένα μικρό κομμάτι των ΑΠΕ που δεν έχουν καθορισμένη και σταθερή αποζημίωση από το κράτος.
Σε ότι αφορά το φυσικό αέριο, ο πρωθυπουργός, σχολιάζοντας την ομιλία του Αλ. Τσίπρα και την αναφορά του περί υπερκερδών 1,4 δισ, ευρώ σημείωσε: «Έχω σοβαρές αμφιβολίες ότι είναι σωστοί, διότι εκτιμώ ότι δεν προσμετράτε σωστά την έκπτωση την οποία δίνουν, ειδικά οι καθετοποιημένοι παραγωγοί, στη λιανική ως αποτέλεσμα των πραγματικά μεγάλων κερδών που έχουν από την παραγωγή, κυρίως μέσω φυσικού αερίου». «Ναι, υπερκέρδη υπάρχουν στην Ελλάδα, αλλά τα μεγάλα υπερκέρδη δεν είναι στις ελληνικές επιχειρήσεις. Τα μεγάλα υπερκέρδη είναι στους πρωτογενείς πωλητές και παραγωγούς φυσικού αερίου». «Αυτοί που θησαυρίζουν σήμερα είναι αυτοί που παράγουν φυσικό αέριο: η Ρωσία, οι χώρες που πουλάνε LNG. Εμείς εδώ στην Ευρώπη, δυστυχώς, είμαστε καταναλωτές και διαμεσολαβητές», σημείωσε.
Σε ό,τι αφορά στις ΑΠΕ από το περασμένο φθινόπωρο αυτό ήδη συμβαίνει, καθώς με τροπολογία του ΥΠΕΝ προβλέπεται ότι οι «υπεραμοιβές» των ΑΠΕ λόγω των υψηλών τιμών χονδρικής περνούν στον Ειδικό Λογαριασμό Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ο οποίος τροφοδοτεί και το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης από το οποίο καλύπτονται και τα κόστη των επιδοτήσεων. Με την αλλαγή αυτή, όταν η Τιμή Εκκαθάρισης Αγοράς (ΤΕΑ) είναι μεγαλύτερη από τις εγγυημένες τιμές τους τότε θα πρέπει η διαφορά να πηγαίνει άμεσα στον ΕΛΑΠΕ. Με την αναφορά της Επιτροπής σε μέτρα φορολόγησης «τεχνολογικά ουδέτερα» ανοίγει ωστόσο ο δρόμος για φορολόγηση υπερεσόδων από τον λιγνίτη αλλά ακόμα και από την παραγωγή μέσω υδροηλεκτρικών, που στην ουσία αφορούν μόνο τη ΔΕΗ.
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση έχει αναφέρει πολλές φορές ότι η ΔΕΗ έχει ήδη συνεισφέρει κατά 800 εκατ. τους τελευταίους μήνες που «τρέχουν» τα μέτρα των επιδοτήσεων, κόβοντας στην ουσία από τα κέρδη της και παρέχοντας αυξημένες εκπτώσεις στους καταναλωτές. Μάλιστα, πηγές της αγοράς σημειώνουν ότι τα οικονομικά αποτελέσματα της ΔΕΗ που αναμένονται την πρώτη βδομάδα του Απριλίου θα είναι οριακά και με αυτό το δεδομένο δεν προκύπτει κανένα περιθώριο για επιπλέον φορολόγηση.
Ωστόσο, υπάρχει η αντίθετη άποψη από στελέχη ανταγωνιστικών εταιρειών, που σημειώνουν ότι θα πρέπει να ξεκαθαριστεί εάν ο καθορισμός των υπερκερδών αυτών θα υπολογιστεί στη βάση του πόσα είναι τα συνολικά κέρδη της ΔΕΗ ή τα επιμέρους κέρδη της από τα διαφορετικά κομμάτια παραγωγής. Με άλλα λόγια, αν θα πρέπει να αναζητήσει το Δημόσιο υπερκέρδη στα συνολικά οικονομικά αποτελέσματα της ΔΕΗ, ή αν θα φορολογηθούν, για παράδειγμα, ξεχωριστά τα κέρδη από τα υδροηλεκτρικά, ανεξάρτητα από τη συνολική οικονομική επίδοση της εταιρείας. Αυτά τα έσοδα μπορεί να είναι «φουσκωμένα» λόγω της συγκυρίας, αλλά δεν είναι κέρδη που θα φανούν στα συνολικά αποτελέσματα.
Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά της για τον φορολογικό ορισμό των «υπερκερδών» και αναμένεται να το κάνει αφού χαρτογραφήσει η ΡΑΕ τα οικονομικά στοιχεία των εταιρειών, μια έρευνα που παραμένει άγνωστο πότε θα ολοκληρωθεί, πιθανότατα σε συνεργασία με οίκο οικονομικών συμβούλων, αφού, όπως και η ίδια η Αρχή αναγνωρίζει, είναι σοβαρά υποστελεχωμένη και έχει έναν ήδη βαρύ όγκο εργασίας.
Το θέμα των υπερκερδών στην ενέργεια προβληματίζει έντονα τις περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Η κυβέρνηση Ντράγκι, στην Ιταλία, προσπάθησε να απλοποιήσει τον εντοπισμό και τη φορολόγηση των «ουρανοκατέβατων» κερδών. Ανακοίνωσε, την περασμένη Παρασκευή, την καθιέρωση ενός ανώτατου ορίου αύξησης των κερδών, πάνω από το οποίο θα επιβάλει φορολόγηση 10%. Ειδικότερα, στις ενεργειακές εταιρείες που εμφανίζουν αύξηση κερδών την περίοδο Οκτωβρίου - Μαρτίου η οποία θα ξεπερνά τα 5 εκατ. ευρώ, θα επιβάλλεται ο πρόσθετος φόρος του 10% επί της συνολικής κερδοφορίας, για να δημιουργηθούν έσοδα που θα χρηματοδοτήσουν το πακέτο στήριξης πολιτών και επιχειρήσεων συνολικού ύψους 4,4 δισ. ευρώ.
Δεν «περπατάνε» οι εισηγήσεις για πλαφόν στο φυσικό αέριο
Δύσκολα φαίνεται να προχωράει η ελληνική πρόταση για επιβολή πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου, που έχει τη στήριξη και των υπόλοιπων χωρών του Νότου και είχε περιληφθεί και στις προτάσεις που θα εξέταζε η Κομισιόν. Σε χθεσινή ανακοίνωση της Επιτροπής για τις επιλογές για τη μείωση των υψηλών τιμών της ενέργειας με κοινές αγορές αερίου και τις υποχρεώσεις ελάχιστου επιπέδου αποθήκευσης αερίου, η Κομισιόν σημειώνει ότι τα κράτη μέλη έχουν προτείνει διάφορες επιλογές για τη λήψη μέτρων έκτακτης ανάγκης με σκοπό τον περιορισμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, ωστόσο, όπως σημειώνει «όλες οι προτεινόμενες επιλογές συνεπάγονται κόστος και παρουσιάζουν μειονεκτήματα».
Όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση, δεν υπάρχει μία μόνο εύκολη λύση για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, δεδομένης της διαφορετικής κατάστασης των κρατών μελών όσον αφορά το ενεργειακό τους μείγμα, τον σχεδιασμό της αγοράς και τα επίπεδα διασύνδεσης. Όπως αναφέρει, ενώ πολλές από τις προαναφερόμενες επιλογές αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα, είναι, ωστόσο, σημαντικό να αντιμετωπιστούν τα βαθύτερα αίτια των σημερινών υψηλών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, με συλλογική ευρωπαϊκή δράση στην αγορά αερίου. Ουσιαστικά, η Κομισιόν αναφέρεται με τον τρόπο αυτό στα προβλήματα που δημιουργεί η εξάρτηση από τη Ρωσία, ως κύρια πηγή των κραδασμών στις ενεργειακές αγορές της Ευρώπης, αφήνοντας να εννοηθεί ότι αυτό είναι το θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά προτεραιότητα, με μέτρα όπως η κοινή προμήθεια και αποθήκευση αερίου στην Ευρώπη, πριν φτάσουμε να συζητούμε για επιβολή πλαφόν στις τιμές.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
