Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της ελεύθερης διακίνησης κεφαλαίων, οι περιορισμοί (capital controls) μοιάζουν με... ανορθογραφία οικονομικής πολιτικής. Όμως, όλο και περισσότερες χώρες, ακόμη και της μεγαλύτερης νομισματικής ζώνης, της ζώνης του ευρώ (Ελλάδα, Κύπρος), προχωρούν τα τελευταία χρόνια στον περιορισμό της κίνησης κεφαλαίων, για να προστατευθούν από εκροές που θα μπορούσαν να προκαλέσουν οικονομική κατάρρευση.
Τα capital controls στην Ελλάδα τερματίστηκαν από την 1η Σεπτεμβρίου 2019. Ήλθαν στην ζωή των Ελλήνων πριν από περισσότερα από τέσσερα χρόνια, όταν η χώρα στα πρόθυρα εξόδου από την ευρωζώνη και ο δανεισμός των τραπεζών από τον έκτακτο μηχανισμό παροχής ρευστότητας του Ευρωσυστήματος ξεπερνούσε τα 100 δισ ευρώ. Όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποφάσισε πως δεν μπορούσε πλέον να αυξάνει το δανεισμό των τραπεζών, η επιβολή των capital controls ήταν το μόνο μέτρο που θα μπορούσε να αποτρέψει την πλήρη κατάρρευση.
Τα capital controls, όμως, δεν είναι μόνο ελληνική υπόθεση. Πρόσφατα, σε συνθήκες πολιτικής και οικονομικής αστάθειας και με ορατό τον κίνδυνο της χρεοκοπίας και η Αργεντινή αποφάσισε να «σφίξει» τα δικά της capital controls. Μια παράδοξη αντίληψη αρχίζει να εξαπλώνεται στις αναδυόμενες αγορές, καθώς αρκετοί αρχίζουν να πιστεύουν πως η λήψη αυστηρών μέτρων περιορισμού της κίνησης των κεφαλαίων μπορεί να είναι ένα μέτρο - κλειδί για τη διαχείριση των οικονομιών.
Τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει μια αναγέννηση των capital controls και εφαρμόζονται ολοένα και πιο συχνά σε αναδυόμενες οικονομίες, καθώς οι πολιτικοί πρoσπαθούν να εφαρμόσουν περιορισμούς για την αγορά ή πώληση εγχώριου χρήματος σε ξένους ή σκληρού συναλλάγματος σε γηγενείς, ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν τις επίμονες νομισματικές κρίσεις και τις ολοένα και μειωμένες ροές συναλλάγματος. Ακόμα και γιγαντιαίες οικονομίες, όπως η Κίνα, προσπαθούν να ελέγχουν τις ροές κεφαλαίων..
Όπως θα συμφωνούσε κάθε επενδυτής, στην πραγματικότητα οι περιορισμοί δεν είναι αποδοτικοί. Μπορεί η επιβολή των capital controls να χαιρετίζεται πλέον ως ένα βραχυπρόθεσμο εργαλείο σταθεροποίησης, για να ρυθμιστεί η ισορροπία των πληρωμών μιας χώρας, όμως ενέχει το σημαντικό ρίσκο να αποτραπεί η είσοδος χρήσιμων ξένων κεφαλαίων, καθώς κανείς δεν θέλει να έχει τοποθετημένα τα χρήματα του σε ένα μέρος, όπου μπορεί να βρεθούν ξαφνικά... κλειδωμένα.
«Η ιδέα είναι πως όσο έχεις capital controls μπορείς να κάνεις ηπιότερη μια ύφεση», δηλώνει στο Reuters ο Γκαμπριέλ Στέρν, επικεφαλής της παγκόσμιας μακροοικονομικής έρευνας του Oxford Economics και συμπληρώνει, όμως, πως «στο μακροπρόθεσμο πλαίσιο δείχνει να λειτουργεί αντίστροφα. Αν έχεις capital controls, τότε αυτό σημαίνει πως δεν έχεις είσοδο κεφαλαίου επειδή ακόμα και αν δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός στην εισαγωγή κεφαλαίου, ποιος θα τοποθετούσε κεφαλαίο αν ήξερε οτι δεν μπορεί να το πάρει πίσω»;
Οι χώρες που επέβαλαν περιορισμούς τον τελευταίο χρόνο
Αργεντινή
Η κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε ότι θα περικόψει το όριο των δολαρίων που θα μπορούν να λαμβάνουν οι ιδιώτες, καθώς αυξάνονται οι ανησυχίες για τις εκροές συναλλάγματος, που έχουν επιταχυνθεί μετά την ήττα του Μαουρίσιο Μάκρι στις τελευταίες προεδρικές εκλογές και την επιστροφή των περονιστών στην προεδρία. Οι περιορισμοί στην αγορά δολαρίων από ιδιώτες είναι πλέον στα 200 δολάρια τον μήνα, από 10.000 δολάρια που ήταν και θα ισχύουν μέχρι τον Δεκέμβριο, όταν και θα αναλάβει η νέα κυβέρνηση. Από τις 11 Αυγούστου, η κεντρική τράπεζα έχει ξοδέψει περί τα 22 δισ. δολάρια από τα αποθεματικά της για να στηρίξει το πέσο.
Λίβανος
Αν και στον Λίβανο δεν έχουν εφαρμοστεί σκληροί έλεγχοι κεφαλαίων, ένας κρατικός δικαστής απαγόρευσε σε ανταλλακτήρια χρημάτων και traders να βγάζουν μεγάλα ποσά δολαρίων εκτός των συνόρων, χωρίς όμως να διευκρινίζεται το ύψος των ποσών. Ο κεντρικός τραπεζίτης της χώρας Ριάντ Σαλάμεχ δήλωσε πως τα ανταλλακτήρια συναλλάγματος θα πρέπει να έχουν άδεια για να μετακινήσουν ποσά ή θα πρέπει να τα διακινήσουν μέσω εταιρειών που έχουν άδεια. Οι τράπεζες έκλεισαν για πολλές ημέρες, καθώς οι διαδηλώσεις για την οικονομική διαμάχη έχουν παραλύσει την χώρα.
Τουρκία
Η Άγκυρα δεν έχει επιβάλλει ποτέ επισήμως capital controls. Όμως, η πίεση στις τοπικές τράπεζες τον Μάρτιο να σταματήσουν να δανείζουν λίρες σε συνεργάτες του εξωτερικού, έδειχνε σαν σκόπιμο σχέδιο που έμοιαζε πάρα πολύ με έλεγχο κεφαλαίων. Η πίεση οδήγησε τα κόστη δανεισμού να αυξηθούν περισσότερο από 1.000% κάνοντας πανάκριβο το κόστος για τους ξένους επενδυτές να σορτάρουν το τουρκικό νόμισμα.
Κίνα
Οι έλεγχοι κεφαλαίων βοήθησαν την Κίνα να συγκρατήσει τον τελευταίο χρόνο τις εκροές κεφαλαίων, παρά τον ολοένα και αυξανόμενο σε ένταση εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ και την αδύναμη εγχώρια οικονομική ανάπτυξη. Το 2018 η Κίνα πέρασε χαλινάρια στις εκροές κεφαλαίων μέσω μιας σειράς εξωγχώριων επενδυτικών καναλιών που είναι διαθέσιμα στους επενδυτές της ενδοχώρας.
Ελλάδα
Η Αθήνα έκλεισε την μαύρη περίοδο των capital controls τον Αύγουστο μετά από τέσσερα χρόνια που εισήγαγε τους περιορισμούς, όταν η Ελλάδα βρίσκονταν εν μέσω της διαμάχης με τους δανειστές για την ανάκαμψη της οικονομίας που είχε να αντιμετωπίσει ένα βουνό χρέους με τις τράπεζες να «ματώνουν» από τις εκροές των καταθέσεων. Η S&P αναβάθμισε την πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελλάδας από BB- σε BB+ σημειώνοντας πως η απομάκρυνση των περιορισμών θα ενδυναμώσει την εμπιστοσύνη στην οικονομία ενώ μειώνονται τα συνδεόμενα οικονομικά κόστη.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
