Η πανδημία έχει αλλάξει άρδην τις οικονομικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο και παράλληλα επαναφέρει στο προσκήνιο την ανάγκη αναθεώρησης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης της ΕΕ, το οποίο, άλλωστε, έχει καταρτιστεί πριν από 30 χρόνια, δηλαδή σε μία εποχή με εντελώς διαφορετικά δεδομένα σε όλα τα επίπεδα.
Όπως είναι γνωστό το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης απαιτεί από τις χώρες να στοχεύουν σε δημοσιονομικά ελλείμματα κάτω του 3% του ΑΕΠ και το χρέος τους να μην ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ τους. Σύμφωνα, όμως, με τις πρόσφατες επικαιροποιημένες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το χρέος για την ευρωζώνη θα φθάσει στο 100% του ΑΕΠ και το έλλειμμα στο 6% του ΑΕΠ κατά το τρέχον έτος, ξεπερνώντας κατά πολύ τα όρια, ενώ ακόμη και αυτές οι προβλέψεις θεωρούνται από ορισμένους οικονομολόγους ως αισιόδοξες.
Οι εκτιμήσεις της Κομισιόν για την πορεία ελλείμματος και χρέους της ευρωζώνης
Το Σύμφωνο έχει «παγώσει» λόγω της επέλασης της πανδημίας και όλα δείχνουν ότι πολύ δύσκολα θα επιστρέψει, ως έχει, σε ισχύ. Ήταν ήδη έτοιμο να ξαναγραφεί πριν ξεκινήσει η πανδημία, με τους κανόνες να παραβιάζονται συχνά, ενώ υπήρχαν λίγες ενδείξεις ότι συμβάλλει ουσιαστικά είτε στη σταθερότητα είτε στην ανάπτυξη. Στόχος της Ένωσης είναι οι διαπραγματεύσεις για την αναθεώρησή του να ξεκινήσουν στο β’ εξάμηνο του 2021, υπό την προϋπόθεση ότι η πανδημία θα έχει υποχωρήσει και οι συνθήκες, σε όλα τα επίπεδα, θα είναι πιο φυσιολογικές.
«Αυτό που ήταν σαφές πριν από την πανδημία γίνει ακόμη πιο εμφανές: οι δημοσιονομικοί κανόνες στην Ευρώπη χρειάζονται ουσιαστική αναθεώρηση», εκτιμά, μιλώντας στο Bloomberg, ο Κριστιάν Όντενχαλ, επικεφαλής οικονομολόγος του Κέντρου για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση.
Ωστόσο, η πολιτική δυσπιστία και ορισμένες αγκυλώσεις μπορεί να αποτελέσουν εμπόδια σε αυτή τη διαδικασία. Κράτη όπως η Γερμανία και η Ολλανδία θεωρούν ότι ο όρος ειδικά για το χρέος δεν θα πρέπει να αλλάξει, καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα αποτελέσει «ευκαιρία» για τις χώρες του Νότου και κυρίως την Ισπανία και την Ιταλία να αρχίσουν τις σπατάλες και τελικά να οδηγηθούν σε κρίση, με αποτέλεσμα η ΕΕ να κληθεί να τις στηρίξει οικονομικά.
Από την πλευρά τους οι χώρες του Νότου ανταπαντούν ότι οι όροι για έλλειμμα και χρέος είναι, πλέον, παρωχημένοι και προσθέτουν ότι η επιβολή των σκληρών μέτρων λιτότητας όχι μόνο δεν βοήθησε τις οικονομίες αλλά οδήγησε ορισμένες εξ αυτών στο χείλος της καταστροφής, με κλασσικότερο παράδειγμα την Ελλάδα, η οποία έχασε το 25% της αξίας του ΑΕΠ της και είδε την ανεργία να εκτοξεύεται στο 30% σε διάστημα μικρότερο της 10ετίας.
Ανάλογου τύπου διαφορές σημειώθηκαν και κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ, όταν οι επονομαζόμενες χώρες Frugal Four (Χώρες της Λιτότητας), δηλαδή οι Ολλανδία, Αυστρία, Δανία και Σουηδία, απαιτούσαν τα κεφάλαια να δοθούν ως δάνεια και όχι ως επιχορηγήσεις, ούτως ώστε να προστατέψουν, όπως υποστήριζαν, τους φορολογούμενούς τους από το να «πληρώνουν λάθη άλλων χωρών». Τελικά υπήρξε ο απαραίτητος τακτικός συμβιβασμός, εξαιτίας και του σφοδρού οικονομικού πλήγματος που προκάλεσε η πανδημία.
«Θα πρέπει να υπάρξει αλλαγή τρόπου σκέψης», έγραψε ο Τόμας Βίζερ, πρώην επικεφαλής του Euro Working Group, σε πρόσφατο άρθρο του στο think tank Bruegel και προσέθεσε ότι «το θεμελιώδες οικονομικό και πολιτικό ζήτημα που αντιμετωπίζουν οι χώρες της ΕΕ είναι ο τρόπος διαχείρισης της υποστήριξης για την ανάκαμψη και τους κινδύνους μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του χρέους ταυτόχρονα».
Την ίδια ώρα το κόστος δανεισμού των περισσότερων χωρών, χάρη και στο έκτακτο και χωρίς κανόνες πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ, έχει υποχωρήσει. Για παράδειγμα η Ιταλία, της οποίας το χρέος πλησιάζει το 160% του ΑΕΠ έχει τη δυνατότητα να εκδώσει 10ετή ομόλογα και να δανειστεί με επιτόκιο περίπου 0,5%, δηλαδή σχεδόν το μισό σε σύγκριση πριν από ένα έτος. Οι αποδόσεις των γαλλικών 10ετών ομολόγων είναι αρνητικές, που σημαίνει ότι η κυβέρνηση στην ουσία πληρώνεται από όσους επιλέξουν να επενδύσουν σε κρατικά χρεόγραφα της χώρας.
Υπέρ της «καταστροφής» του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης τάχθηκε το 2020 και ο Ολιβιέ Μπλασάρ πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Οικονομικού Ταμείου (ΔΝΤ), ο οποίος, μάλιστα, σε άρθρο του δεν δίστασε να χαρακτηρίσει τους κανόνες που ισχύουν ως… ανόητους.
Πάντως όλα δείχνουν ότι μπορεί τελικά να επιτευχθεί μία συναίνεση, αν και η ΕΕ μάλλον θα ακολουθήσει τη γνωστή τακτική της συμφωνίας στο παρά πέντε. Ήδη η δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης έχει ανοίξει τον δρόμο για την έκδοση κοινού χρέους, μία διαδικασία μέσω της οποίας παρέχεται βοήθεια στα κράτη – μέλη τα οποία δεν διαθέτουν τον απαιτούμενο δημοσιονομικό χώρο για να καλύψουν τις ανάγκες των οικονομιών τους ώστε να ανακάμψουν.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
