Brexit: Μια «ανάσα» από ιστορικό deal του Λονδίνου με τις Βρυξέλλες

Σε μια ιστορική συμφωνία για τις εμπορικές σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ευρωπαϊκή Ένωση στη μετά το Brexit εποχή κατέληξαν αργά χθες οι διαπραγματευτές των δύο πλευρών και, εκτός πολύ σοβαρού απροόπτου, αναμένεται να ανακοινωθεί επίσημα σήμερα. Για τις ελληνικές επιχειρήσεις με εξαγωγές στη Βρετανία η συμφωνία θα σηματοδοτήσει την οριστική αποφυγή του κινδύνου να επιβαρυνθούν με υψηλούς δασμούς.

Σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά τα ξημερώματα, ώρα Ελλάδος, οι διαπραγματεύσεις των δύο πλευρών ξέφυγαν από το αδιέξοδο μετά τη σημαντική υποχώρηση της βρετανικής πλευράς στο ακανθώδες θέμα των αλιευτικών δικαιωμάτων, που απειλούσε να «εκτροχιάσει» τις συνομιλίες.

Οι διαπραγματευτικές ομάδες συνέχισαν να εργάζονται πυρετωδώς για να οριστικοποιήσουν τη διατύπωση της συμφωνίας, η οποία θα ολοκληρώσει επίσημα τον διαχωρισμό της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σχεδόν πέντε χρόνια μετά το δημοψήφισμα του 2016. Βρετανός αξιωματούχος ανέφερε στο Bloomberg ότι ο πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον, ενημέρωσε τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου για την έκβαση της διαπραγμάτευσης σε έκτακτη τηλεδιάσκεψη αργά χθες το βράδυ.

Το έγγραφο της συμφωνίας θα πρέπει να εγκριθεί και τυπικά από τον Μπόρις Τζόνσον, καθώς και από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ωστόσο αξιωματούχοι και από τις δύο πλευρές ανέφεραν ότι οι επίσημες ανακοινώσεις πιθανότατα θα γίνουν σήμερα, Πέμπτη.

Ο Τζόνσον και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παρενέβησαν προσωπικά τις τελευταίες ημέρες στη διαπραγμάτευση με αλλεπάλληλες τηλεφωνικές συνομιλίες, σε μια ύστατη προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας πριν το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρήσει από την ενιαία αγορά στο τέλος του μήνα.

Ευρωπαίος διπλωμάτης ανέφερε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έκανε παραχωρήσεις για την αλιεία τις τελευταίες ώρες των διαπραγματεύσεων, οι οποίες «ξεκλείδωσαν» τη συμφωνία. Σύμφωνα πηγές του Bloomberg, ο Τζόνσον έχει αποδεχθεί ότι το μερίδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα αλιεύματα στα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου θα μειωθεί κατά 25% σε μια περίοδο 5,5 ετών, υποχωρώντας από την αρχική του θέση για μια μείωση κατά 80% μέσα σε μόλις τρία χρόνια.

Νωρίτερα, η βρετανική είχε υποχωρήσει από αυτή τη θέση που προκαλούσε έντονες αντιδράσεις της Ε.Ε., προτείνοντας μείωση 30% σε τρία χρόνια. Ούτε και αυτή η πρόταση είχε γίνει δεκτή από τις Βρυξέλλες και τελικά το Λονδίνο αναδιπλώθηκε, προτείνοντας τη μείωση κατά 25% σε 5,5 χρόνια, πρόταση που φαίνεται ότι γίνεται δεκτή.

Η αγορά συναλλάγματος, όπου η στερλίνα είχε δεχθεί το τελευταίο διάστημα ισχυρή πίεση λόγω των φόβων για Brexit χωρίς εμπορική συμφωνία, αντέδρασε με αρκετό ενθουσιασμό στις πληροφορίες για συμφωνία και η βρετανική λίρα εκτινάχθηκε κατά 1%, στα 1,3498 δολάρια, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη άνοδο σε σχεδόν επτά εβδομάδες.

Τις ημέρες που προηγήθηκαν, είχαν αρχίσει να εμφανίζονται οι πρώτες εικόνες του χάους που θα προκαλούσε μια έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. χωρίς εμπορική συμφωνία, καθώς το νότιο αγγλικό λιμάνι του Ντόβερ είχε κατακλυσθεί από πλήθος φορτηγών.

Νωρίτερα, οι δηλώσεις αξιωματούχων των δύο πλευρών έδειχναν ότι παιζόταν πολύ σκληρό διπλωματικό πόκερ και η συμφωνία δεν ήταν βέβαιη. Η ΕΕ κάνει μια «τελική προσπάθεια» να επιτύχει μια εμπορική συμφωνία με τη Βρετανία, αν και υπάρχουν ακόμα μεγάλες διαφορές ως προς τα δικαιώματα αλιείας, δήλωνε ο επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ, Μισέλ Μπαρνιέ, ενώ ο Βρετανός υπουργός Ρόμπερτ Τζένρικ ανέφερε ότι είναι αισιόδοξος πως μπορεί να υπάρξει συμφωνία, αλλά ταυτόχρονα τόνιζε πως «αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει επαρκής πρόοδος», προσθέτοντας πως «υπάρχουν ακόμα τα ίδια σοβαρά ζητήματα διαφωνίας» και αυτή δεν είναι «μια συμφωνία που ο πρωθυπουργός μπορεί να υπογράψει».

Σύμφωνα πάντως με ευρωπαϊκές πηγές που μίλησαν στην βρετανική εφημερίδα Guardian, η Επιτροπή Μόνιμων Αντιπροσώπων της ΕΕ παρέμενε σε ετοιμότητα για να συνεδριάσει εκτάκτως και να επικυρώσει τη συμφωνία ακόμα και ανήμερα των Χριστουγέννων.

Τα ψάρια των 650 εκατ. ευρώ απείλησαν τη συμφωνία των 512 δισ.

Το παράδοξο των διαπραγματεύσεων ήταν ότι οδηγήθηκαν σε οριακό σημείο για το θέμα των αλιευτικών δικαιωμάτων, παρότι η αξία των αλιευμάτων που συγκεντρώνουν ευρωπαϊκά σκάφη στα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου είναι μόλις 650 εκατ. ευρώ και αντιστοιχούν σε ελάχιστο ποσοστό της συνολικής αξίας του εμπορίου μεταξύ των δύο πλευρών, που φθάνει τα 512 δισ. ευρώ.

Στη διαπραγμάτευση για το θέμα δεν τήρησε σκληρή γραμμή μόνο το Λονδίνο, αλλά και ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Δανία, που αρχικά υποστήριζαν ότι δεν πρέπει να υπάρξει οποιαδήποτε μείωση της αξίας των αλιευμάτων των ευρωπαϊκών χωρών μετά το Brexit.

Ζήτημα κλειδί σε αυτές τις συζητήσεις ήταν και το χρονικό διάστημα που θα δοθεί στους αλιείς για να προσαρμοσθούν στους νέους κανόνες. Η ευρωπαϊκή πλευρά αρχικά ζητούσε δεκαετή μεταβατική περίοδο και το Λονδίνο πενταετή. Στη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, οι Βρυξέλλες επέμεναν ότι έπρεπε να έχουν το δικαίωμα να επιβάλλουν δασμούς σε βρετανικά προϊόντα και μάλιστα εκτός του τομέα της αλιείας, σε περίπτωση που οι Βρετανοί επέβαλαν περιορισμούς στα αλιευτικά δικαιώματα. Αντίθετα, το Λονδίνο επέμενε ότι οι δασμοί θα έπρεπε να επιβάλλονται μόνο σε προϊόντα του τομέα της αλιείας και όχι σε άλλους τομείς, όπως ο ενεργειακός.

Ανακούφιση για τους Έλληνες εξαγωγείς

Εφόσον επιβεβαιωθεί επίσημα η συμφωνία, για τους Έλληνες εξαγωγείς θα αποτελέσει μεγάλη ανακούφιση, καθώς διέτρεχαν τον κίνδυνο να βρεθούν αντιμέτωποι από την 1^η Ιανουαρίου με εξαιρετικά επώδυνους δασμούς. Η επιβολή δασμών θα επηρέαζε σημαντικά αρκετές ισχυρές βιομηχανίες τροφίμων που έχουν εδραιώσει την παρουσία τους στη βρετανική αγορά, ενώ σε επίπεδο πρωτογενούς παραγωγής η βρετανική αγορά είναι επίσης σημαντική, με τις ελληνικές εξαγωγές να ξεπερνούν τα 150 εκατ. ευρώ.

Η πρόσβαση στη βρετανική αγορά θα γινόταν μετ' εμποδίων:

• Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Θαλάσσιων Λιμένων (ESPO) είχε ανακοινώσει πως από την 1^η Ιανουαρίου 2021, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που έχουν εμπορικές σχέσεις με την Βρετανία θα υπόκεινται σε συνοριακούς ελέγχους. Επίσης κάλεσε τις επιχειρήσεις που δεν είναι εξοικειωμένες με το εμπόριο σε τρίτες χώρες να προχωρήσουν στις απαραίτητες προετοιμασίες ώστε να μπορούν τα εμπορεύματά τους να περνούν στη Βρετανία.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε εγκρίνει σειρά από νομοθετικές προτάσεις που στόχευαν στην προετοιμασία του τομέα των μεταφορών για όλα τα πιθανά σενάρια που θα μπορούσαν να υπάρξουν από την 1^η Ιανουαρίου. Σε αυτά περιλαμβανόταν η βασική αεροπορική σύνδεση μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ για 6 μήνες. Επίσης περιλαμβάνονταν ρυθμίσεις για την αεροπορική ασφάλεια και για τις οδικές εμπορικές μεταφορές, επίσης για 6 μήνες.

Στο σενάριο του «no deal», που πλέον αποφεύγεται εκτός σοβαρού απροόπτου, οι ελληνικές επιχειρήσεις που διατηρούν εμπορικές σχέσεις με τη Βρετανία θα δέχονταν δεχθούν πλήγμα εξαιτίας των αλλαγών στους δασμούς, που θα επιβάρυναν προϊόντα όπως τα γαλακτοκομικά (κυρίως γιαούρτι) και το ελαιόλαδα. Αυτά τα προϊόντα θα γίνονταν ακριβότερα από τους δασμούς κατά 3-5%, χάνοντας μερίδιο στην αγορά.

Όπως είχε αναφέρει το Business Daily τον Μάιο, το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο είχε επισημάνει πως οι δασμοί που θα επιβληθούν στις βασικές κατηγορίες τροφίμων (γιαούρτι, φέτα, φρούτα, ελιές, ντομάτες, λαχανικά, ελαιόλαδο, προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας) θα έφθαναν ακόμη και το 18%. Δεν θα επιβάλλονταν δασμοί στα φάρμακα και στους κωδικούς πετρελαιοειδών, ενώ προβλεπόταν  η επιβολή δασμού 4% στους χάλκινους σωλήνες και 12% σε όλες τις άλλες κατηγορίες ειδών, με εξαίρεση τα βρεφικά, στα οποία ο δασμός θα έφθανε το 10%.