Έχοντας στον ορίζοντα μία τεράστια δεξαμενή έργων που θα φτάσουν τα 27 δισ. ευρώ ως το 2030, ο κατασκευαστικός κλάδος της χώρας ακροβατεί σε δύο πραγματικότητες. Από τη μία είναι οι διαχρονικές παθογένειες που κρατούν πίσω την υλοποίηση των έργων, από την άλλη οι νέες προκλήσεις στις οποίες πρέπει να ανταποκριθεί, για να μπορέσει να βρει ζωτικό χώρο στις προοπτικές που ανοίγονται σε Δυτικά Βαλκάνια και Ουκρανία.
Αν και οι «γκρίνιες» δεν είναι ασυνήθιστες στην εγχώρια κατασκευαστική πραγματικότητα, σήμερα το διακύβευμα είναι διπλό. Η έγκαιρη εκτέλεση των έργων ώστε να μην χαθούν για ακόμα μία φορά πολύτιμοι πόροι, αλλά και να θωρακιστούμε απέναντι στην κλιματική κρίση που δεν αστειεύεται. Εχθές, στο πλαίσιο του Athens Investment Forum, στο στόχαστρο των στελεχών του κλάδου μπήκαν οι οφειλές του Δημοσίου, οι αναθεωρήσεις τιμών, αλλά και οι εταιρείες – φαντάσματα που δεν βγαίνουν εκτός πλάνου όσο δεν προχωρά η επανάκριση πτυχίων.
«Έχουμε δει, τα τελευταία χρόνια, έργα να απεντάσσονται από τους ευρωπαϊκούς πόρους, καθώς και άλλα που δημοπρατούνται χωρίς εξασφαλισμένη χρηματοδότηση», σημείωσε ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος και γενικός τεχνικός διευθυντής της ΤΕΡΝΑ, Αλέξανδρος Μιχαηλίδης. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Δημοσθένης Κατσίγιαννης, επικεφαλής γραφείου του διευθύνοντος συμβούλου της ΑΒΑΞ, σημείωσε πως «οι υποδομές μιας χώρας πρέπει διαρκώς να επεκτείνονται, να αναβαθμίζονται και να θωρακίζονται από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Είναι σημαντική η ιεράρχηση των επενδύσεων, γι’ αυτό χρειαζόμαστε ένα Εθνικό Σχέδιο Επενδύσεων, μεγαλύτερο από έναν κυβερνητικό κύκλο».
Καθυστερήσεις πληρωμών και αναθεωρήσεις
Από τα συχνότερα σημεία τριβής είναι οι καθυστερήσεις στις πληρωμές του δημοσίου για έργα που έχουν εκτελεσθεί, φέρνοντας τις εταιρείες αντιμέτωπες με ζητήματα ρευστότητας. «Το ποσοστό των έγκαιρων πληρωμών στον κλάδο στην Ελλάδα είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη, καθώς μόνο μία στις τέσσερις πληρωμές πραγματοποιείται εμπρόθεσμα», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μιχαηλίδης.
Εντωμεταξύ, τα προσκόμματα έρχονται και από εκεί που δύσκολα θα φανταζόταν κανείς. Είναι ενδεικτική η επιστολή που έστειλαν, εχθές, οι φορείς εκπροσώπησης του κλάδου, ΠΕΣΕΔΕ – ΠΕΔΜΕΔΕ – ΣΑΤΕ, στην υπουργό Εργασίας, κάνοντας λόγο για «εμμονή της διοίκησης του ΕΦΚΑ στην άδικη και καταχρηστική εφαρμογή του τεκμαρτού ποσοστού εργατικής δαπάνης», ενώ έχει καθιερωθεί από το 2019 η ηλεκτρονική τήρηση του Ε12 για την πραγματική απεικόνιση των ασφαλιστικών εισφορών, οδηγώντας σε έναν αναχρονιστικό και ανακριβή τρόπο αξιολόγησης της ασφαλιστικής ενημερότητας.
«Σε όλη αυτήν την κατάσταση έρχεται να προστεθεί η δυσλειτουργία των διοικητικών υπηρεσιών του ΕΦΚΑ και οι τεράστιες χρονικές καθυστερήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ελληνικές εργοληπτικές επιχειρήσεις», επισημαίνεται. Παράγοντες που εμποδίζουν την ομαλή εκτέλεση των έργων και καθυστερούν την είσπραξη εκτελεσμένων εργασιών.
Ένα ακόμα αίτημα του κλάδου, που άπτεται του οικονομικού προγραμματισμού των επιχειρήσεων, είναι η ενεργοποίηση της αναθεώρησης των τιμών. «Ο μηχανισμός καθορισμού των συντελεστών αναθεώρησης θα πρέπει να λειτουργεί συστηματικά, καλύπτοντας όλο το φάσμα των επιμέρους στοιχείων κόστους, ώστε να περιορίζεται η αβεβαιότητα για τους συμμετέχοντες σε διαγωνισμούς δημοσίων έργων, το οποίο θα οδηγήσει σε εξορθολογισμό των προσφορών», εξήγησε ο κ. Μιχαηλίδης.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Εταιρεία Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών (ΕΠΤΤΕΜ), που θεσμοθετήθηκε με τον ν.4782/2021 και η απαραίτητη ΚΥΑ εκδόθηκε πριν δύο χρόνια, δεν λειτουργεί, αφού δεν έχουν ορισθεί ο πρόεδρος και ο διευθύνων σύμβουλος από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Όσο παραμένει ανενεργή, όμως, δεν προχωρά το πολυπόθητο παρατηρητήριο τιμών.
Οι εταιρείες-φαντάσματα
Μπροστά στην ανάγκη να υλοποιηθούν τα έργα αξιόπιστα και εντός χρονοδιαγραμμάτων, οι τεχνικές εταιρείες ζητούν μετ’ επιτάσεως να επιταχυνθεί η επανάκριση των εργοληπτικών πτυχίων, ώστε «να ξεχωρίσει η ήρα απ’ το στάρι». Όπως υπογράμμισε ο κ. Μιχαηλίδης, σήμερα, πέντε χρόνια από το ΠΔ. 71/2019, «ο νόμος δεν έχει εφαρμοστεί με αποτέλεσμα η ισχύς των υφιστάμενων πτυχίων να παρατείνεται διαδοχικά χωρίς καμία αξιολόγηση».
Ως αποτέλεσμα, εταιρείες-φαντάσματα εξακολουθούν να βρίσκονται στις λίστες εμπειρίας, ενώ υγιείς επιχειρήσεις δεν μπορούν να αναβαθμιστούν. «Επίσης, η σύνδεση του ανεκτέλεστου ποσού των υπό κατασκευή έργων με την συμμετοχή μιας επιχείρησης σε διαγωνισμούς δημιουργεί συνθήκες αποκλεισμού σε εταιρείες που βρίσκονται σε ανοδική τροχιά», επισήμανε.
Τα επόμενα βήματα
Έχοντας βιώσει για τα καλά τις διαλυτικές συνέπειες της οικονομικής ύφεσης τα στελέχη των τεχνικών εταιρειών, που κατάφεραν να παραμείνουν όρθιες, έχουν επίγνωση ότι ο σημερινός πακτωλός των έργων δεν κρατάει για πάντα. «Τώρα, που υπάρχει μεγάλο κατασκευαστικό αντικείμενο, είναι η ώρα να προγραμματίσουμε την εξωστρέφεια του κλάδου για τα επόμενα χρόνια», είπε χαρακτηριστικά ο Μανώλης Σιγάλας, senior vice president & managing director Ευρώπης της HILL INTERNATIONAL, διαβλέποντας πεδίο δόξης για τους Έλληνες επιστήμονες και μηχανικούς στα Δυτικά Βαλκάνια.
Οι ελληνικές τεχνικές εταιρείες που σε περασμένες δεκαετίες είχαν διαγράψει σημαντική πορεία σε γειτονικές χώρες, μέσα στην κρίση συρρικνώθηκαν. Σήμερα, εκτός από τον όμιλο AKTOR, που επιδιώκει την επέκταση της παρουσίας του στη Ρουμανία, στοχεύοντας σε υπερδιπλάσιο ανεκτέλεστο 2,5 δισ. ευρώ στην τριετία, ευκαιρίες σε διαγωνισμούς 2-3 δισ. ευρώ σε Ρουμανία και Βουλγαρία βλέπει και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ.
Η συμμετοχή της χώρας μας σε δύο νέους ευρωπαϊκούς διαδρόμους συνδυασμένων μεταφορών, που θα συνδέσουν την Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία κι εν συνεχεία Μολδαβία φτάνοντας ως και την Ουκρανία, στρώνει το έδαφος. Η επόμενη ημέρα της Ουκρανίας -εφόσον τελειώσει ο πόλεμος- φέρνει νέα δεδομένα, καθώς, όπως είπε ο κ. Σιγάλας, η ανάγκη ανοικοδόμησης και αποκατάστασης των υποδομών, αλλά και οι αποκρατικοποιήσεις που θα γίνουν μεταγενέστερα ανοίγουν προοπτικές.
Η «μεθεπόμενη» μέρα των κατασκευών
Στο διεθνές πεδίο, πάντως, διαφαίνεται ήδη όχι απλώς η επόμενη αλλά και η «μεθεπόμενη» ημέρα του κατασκευαστικού κλάδου. Η ανάγκη διεθνώς για νέες επενδύσεις σε υποδομές αντανακλάται στο εντυπωσιακό νούμερο των 100 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ως το 2050 για μεταφορές, υποδομές και ενεργειακή μετάβαση.
Όπως είπε ο Δημήτρης Νεκτάριος, partner Infrastructure & Capital Projects leader της Deloitte, «η μεθεπόμενη ημέρα των κατασκευών καλεί για νέους τρόπους υλοποίησης έργων». Περιέγραψε τους τρεις μεγάλους πυλώνες στους οποίους θα στηριχθεί ο κλάδος: τη βιωσιμότητα που επιβάλλει νέα ανακυκλωμένα υλικά σε όλη την αλυσίδα αξίας των κατασκευών, την απανθρακοποίηση -καθώς οι κατασκευές σήμερα είναι υπεύθυνες για πάνω από το 35% των παγκόσμιων εκπομπών CO2- και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.
Με την τεχνολογία και την τεχνητή νοημοσύνη να παίζουν κυρίαρχο ρόλο, η χώρα μας, χάρη και στο υψηλής κατάρτισης επιστημονικό προσωπικό, μπορεί να αναπτύξει στρατηγικό πλεονέκτημα. Αναπτύσσοντας, για παράδειγμα, μέσω συνεργειών καινοτόμες εφαρμογές για τις κατασκευές, που αφού αξιοποιηθούν στα εν εξελίξει έργα, μπορούν να γίνουν scale up και να χρησιμοποιηθούν διεθνώς.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
