Έλεγχοι της Εφορίας για... φιλοδωρήματα: Πώς «καίγονται» επιχειρήσεις

Αφορμή φορολογικού ελέγχου και επιβολής φόρων, εισφορών και προστίμων μπορούν να αποτελέσουν τα φιλοδωρήματα που δίνουν οι πελάτες, ενώ οι εργαζόμενοι που τα λαμβάνουν ενίοτε φορολογούνται.

Το πλαίσιο του φορολογικού χειρισμού των φιλοδωρημάτων, που είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα στην εστίαση, στα ξενοδοχεία, σε διανομείς κ.λπ. και λαμβάνονται από εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους, παραμένει ασαφές, γεγονός που αποτελεί αφορμή διενέξεων με τους εφοριακούς ελεγκτές, στη διάρκεια του φορολογικού ελέγχου και, συνήθως, ζημιωμένος βγαίνει ο επιχειρηματίας.

Τα φιλοδωρήματα στην Ελλάδα, διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, αλλά η μία εξ αυτών αποτελεί «γκρίζα ζώνη». Ειδικότερα:

1. Το φιλοδώρημα που καταβάλλεται τοις μετρητοίς και το μοιράζονται ισομερώς οι εργαζόμενοι του καταστήματος. Η διανομή γίνεται (συνήθως) χωρίς την παρέμβαση της επιχείρησης και στα συγκεκριμένα ποσά δεν επιβάλλονται εισφορές και δεν φορολογούνται, αφού δεν υπάρχει τρόπος να υποχρεωθούν οι εργαζόμενοι να τα δηλώσουν. Στις συγκεκριμένες επιχειρήσεις οι καταβαλλόμενες αμοιβές είναι κατά κανόνα χαμηλές και ο εργαζόμενος στηρίζεται στα φιλοδωρήματα των πελατών για να λάβει έναν αξιοπρεπή μισθό.
2. Το φιλοδώρημα που είναι στη συμφωνία της αμοιβής του  εργαζομένου με την επιχείρηση.  Παράδειγμα, συμφωνείται ο μισθός να είναι 800 ευρώ, προσαυξανόμενος με φιλοδωρήματα υπολογιζόμενα π.χ., στο 10% επί της αξίας των εκδιδόμενων λογαριασμών. Αν ο λογαριασμός είναι 110 ευρώ, τα 10 ευρώ αποτελούν το φιλοδώρημα. Όμως, και στο ποσό των 10 ευρώ επιβάλλεται ο αναλογών ΦΠΑ (όπως και στα 100 ευρώ). Επίσης, τα ποσά αυτά χαρακτηρίζονται από τη φορολογική νομοθεσία, ως έσοδα της επιχείρησης, η απόδοσή τους στους εργαζομένους αποτελεί μισθοδοτικό κόστος και επιβαρύνεται με τις ανάλογες εισφορές ασφαλιστικών ταμείων και φόρο εισοδήματος (παρακράτηση). Επίσης, οι εργαζόμενοι φορολογούνται κανονικά για τα συγκεκριμένα φιλοδωρήματα, καθώς αθροίζονται με τις υπόλοιπες αμοιβές τους.
3. Η τρίτη περίπτωση, είναι η αποκαλούμενη «γκρίζα ζώνη» και αφορά στα φιλοδωρήματα που καταβάλλονται με κάρτες μέσω των POS. Ο λογαριασμός είναι 100 ευρώ, για παράδειγμα, και ο πελάτης δίνει και 10 ευρώ φιλοδώρημα. Η επιχείρηση είναι υποχρεωμένη να καταχωρήσει στα έσοδά της το ποσό των 100 ευρώ και το ποσό των 10 ευρώ, καταχωρείται σε ειδικό κωδικό και λογαριασμό, από τον οποίο αποδίδεται στους εργαζόμενους. Αν, ο εργοδότης παρακρατεί μέρος των φιλοδωρημάτων, τότε θα πρέπει να εγγράψει το ποσό που παρακράτησε στα υπόλοιπα έσοδα (πίστωση Εσόδου). Ωστόσο, παρότι τα εν λόγω ποσά είναι φιλοδωρήματα και θα μπορούσαν να είχαν καταβληθεί με μετρητά, επειδή αποδίδονται μέσω της επιχείρησης, ο εργοδότης πρέπει να τα δηλώσει προς τον εργαζόμενο (ότι τα κατέβαλε δηλαδή), ο οποίος και θα φορολογηθεί για τα ποσά αυτά ως «πρόσθετες αποδοχές».

Ο έλεγχος και ο γρίφος της ΑΑΔΕ

Επί του προκειμένου, σε απόφαση του διοικητή της ΑΑΔΕ, Γιώργου Πιτσιλή, (Α.1088/2023) για την εγκατάσταση και λειτουργία των POS, παρέχονται τεχνικές οδηγίες για τον χειρισμό των φιλοδωρημάτων.

Συγκεκριμένα η απόφαση αναφέρει ότι: «Στην περίπτωση που αποδίδεται στον εργαζόμενο φιλοδώρημα μέσω κάρτας, υπάρχει η δυνατότητα συγκεκριμένης επιλογής καταχώρισης φιλοδωρήματος στο EFTPOS και αυτόνομης εκτέλεσης με την πληκτρολόγηση ποσού φιλοδωρήματος (amount tip) ενώ προβλέπεται υποχρεωτική διαδικασία αποστολών των συναλλαγών αυτών στην ECR. Τα ποσά των φιλοδωρημάτων τηρούνται ως εκκρεμείς συναλλαγές και αποστέλλονται στην ECR ως πακέτα (tip amount), η ECR επιστρέφει ACK -RESULT στο EFTPOS για κάθε εκκρεμή εγγραφή, ώστε να μπορεί το EFTPOS να κλείσει το πακέτο».

Στο πλαίσιο αυτό, κατά τους φορολογικούς ελέγχους που πραγματοποιούνται ειδικά σε επιχειρήσεις εστίασης, οι ελεγκτές, πέραν των άλλων διασταυρώσεων που διενεργούν, ελέγχουν και τον χειρισμό των φιλοδωρημάτων που δίδονται μέσω των POS και συγκεκριμένα:

• Αν το ποσό που δόθηκε ως φιλοδώρημα αποδόθηκε ολόκληρο στους εργαζόμενους και αν παρακρατήθηκε μέρος αυτού, εάν δηλώθηκε στα έσοδα της επιχείρησης.
• Αν τα ποσά που αποδόθηκαν ως φιλοδώρημα, τα μεταχειρίστηκε ως «πρόσθετες αποδοχές», επέβαλε επ' αυτών κρατήσεις και αν συμπεριλήφθηκαν στις ετήσιες βεβαιώσεις αποδοχών των εργαζόμενων.

Πρόκειται για «λεπτομέρειες» που προκαλούν προβλήματα στη διάρκεια των φορολογικών ελέγχων και οδηγούν σε πρόστιμα, αφού μπορεί μια επιχείρηση να είναι καθ' όλα εντάξει, αλλά να της καταλογιστεί φορολογική παράβαση τιμωρηθεί με πρόστιμο επειδή δεν χειρίστηκε με την απαιτούμενη τυπικότητα τα φιλοδωρήματα των εργαζομένων της.

Στις ΗΠΑ

Σημειώνεται ότι στις ΗΠΑ, η φορολογία των φιλοδωρημάτων αποτελεί ένα από βασικά σημεία της προεκλογικής συζήτησης, αλλά εκεί το σύστημα είναι διαφορετικό, σε σχέση με την ελληνική πραγματικότητα.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, μιλώντας τον Ιούνιο στη Νεβάδα εξήγγειλε την κατάργηση της φορολογίας των φιλοδωρημάτων. Επειδή πρόκειται για ένα ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την αμερικανική κοινωνία, μετά από λίγο και η Κάμαλα Χάρις έδωσε την ίδια υπόσχεση.

Το φιλοδώρημα στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι σχεδόν υποχρεωτικό, καθώς στον λογαριασμό αναγράφεται το κόστος του ποτού ή του φαγητού και από κάτω το φιλοδώρημα με ποσοστό που κυμαίνεται, ανάλογα με την πολιτεία, από 15% έως 22%. Ανεξάρτητα από το ύψος τους, όλα δηλώνονται και όλα φορολογούνται.

Για να κατανοήσουμε τη σημασία των tips στις ΗΠΑ, η θέσπιση αφορολόγητου για τα φιλοδωρήματα υπολογίζεται ότι κοστίσει πάνω από 10 δισ. δολάρια ετησίως στον κρατικό προϋπολογισμό.

Για την Ελλάδα, που υπάρχει ακόμα το φιλοδώρημα σε μετρητά, δύσκολα μπορεί να υπολογιστεί το ύψος τους.