Ποια λιμάνια και ΒΙΠΕ μπαίνουν στον χάρτη των έργων διασύνδεσης

Η ανάδειξη της Ελλάδας σε εμπορευματικό κόμβο για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη επανέρχεται ως ευχολόγιο εδώ και πάνω από δεκαετία. Οι επενδύσεις στα λιμάνια Πειραιά και Θεσσαλονίκης έβαλαν μπρος τις μηχανές για την είσοδο της χώρας στους διεθνείς εφοδιαστικούς διαδρόμους, όμως τα αναγκαία logistics hubs, οι συνδέσεις λιμανιών και ΒΙΠΕ με το οδικό και σιδηροδρομικό παραμένουν σχέδια επί χάρτου, ενώ δυσεπίλυτη είναι εξίσωση της χρηματοδότησης.

Η ολοκλήρωση των μεγάλων οδικών αξόνων ανέβασε μεν πίστα τις εγχώριες μετακινήσεις, όμως σημαντικοί κρίκοι της αλυσίδας, όπως τα λιμάνια Πάτρας, Καβάλας, Αλεξανδρούπολης, έχουν ανεπαρκείς συνδέσεις και το σιδηροδρομικό δίκτυο παραμένει ο μεγάλος ασθενής. Έργα άνω των 2,72 δισ. ευρώ θα απαιτηθούν τα επόμενα χρόνια, ώστε να μην πάει χαμένη ακόμα μία ευκαιρία για την Ελλάδα, που τα προηγούμενα χρόνια άφησε ορθάνοιχτο παράθυρο στον ανταγωνισμό. Σήμερα, η Βουλγαρία διαθέτει τρία εμπορευματικά κέντρα, η Τσεχία δεκαεπτά κι όμως το Θριάσιο δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί.

Ο δυτικός διάδρομος

Με το ζήτημα της χρηματοδότησης να εξελίσσεται σε μεγάλο πονοκέφαλο, ακόμα και για τα «πράσινα» σιδηροδρομικά έργα, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών καλείται να προτεραιοποιήσει μια σειρά κρίσιμων έργων για τον τομέα των logistics. Η δρομολόγηση της επέκτασης της Ιόνιας Οδού προς την Κακαβιά, συνολικού ύψους 310 εκατ. ευρώ, που στα τέλη της περασμένης εβδομάδας «κλείδωσε» στην ΑΒΑΞ, θα ολοκληρώσει το σύγχρονο οδικό δίκτυο της βορειοδυτικής Ελλάδας. Οι εργασίες κατασκευής θα διαρκέσουν 4,5 χρόνια.

Η αναβάθμιση της οδικής σύνδεσης των λιμένων Πάτρας και Ηγουμενίτσας με τα ελληνοαλβανικά σύνορα εντάσσει της χώρα μας στους διευρωπαϊκούς διαδρόμους. Και καθώς η δυτική σιδηροδρομική Εγνατίας, δηλαδή ένας διάδρομος σε ράγες από τη Θεσσαλονίκη ως την Ηγουμενίτσα, παραμένει ουτοπική σκέψη λόγω υψηλότατου κόστους, παραμένει το «κλειδί» για τις εμπορευματικές μεταφορές στα δυτικά.

Εκεί που ο σιδηρόδρομος παλεύει να φτάσει χρόνια, αλλά έχει εξελιχθεί σε «γεφύρι της Άρτας» είναι το λιμάνι της Πάτρας. Η δυσκολία εξασφάλισης χρηματοδότησης είναι μόνο το ένα εμπόδιο. Παρότι όλοι συνομολογούν ότι το λιμάνι δεν μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς τρένο, οι διαφωνίες για το πώς θα φτάσει το τρένο από το Ρίο ως το νέο λιμάνι, έχουν ναρκοθετήσει κάθε προσπάθεια. Ακόμα και η σημερινή πρόταση για υπογειοποίηση της γραμμής σε μήκος 5,2 χλμ. συναντά αντιδράσεις από τη δημοτική αρχή της πόλης.

Όμως, όλα θα εξαρτηθούν από την ένταξη ή μη -και με ποιο ποσό- του έργου στο CEF II. Για το έργο, που αποτελεί μέρος του πάλαι ποτέ μεγάλου διαγωνιστικού πακέτου των 4 δισ. της ΕΡΓΟΣΕ, έχουν ζητηθεί από τον μηχανισμό 366 εκατ. από το συνολικό κόστος των 477 εκατ. ευρώ. Η απάντηση στο αίτημα του υπουργείου αναμένεται τον Ιούνιο.

Προτεραιότητα στα ανατολικά

Αν και ο σχεδιασμός των πολυδιαφημισμένων μεγάλων σιδηροδρομικών έργων σκόνταψε για τα καλά λόγω έλλειψης πόρων, αυτό που θα προχωρήσει με 212 εκατ. ευρώ από το CEF I είναι το τμήμα Νέα Καρβάλη – Τοξότες. Η σύνδεση του εμπορευματικού λιμένα με το υφιστάμενο σιδηροδρομικό δίκτυο, συνολικού μήκους περίπου 37 χλμ., έχει αποκοπεί από τον διαγωνισμό της ΕΡΓΟΣΕ -που πήρε παράταση στο άγνωστο- και θα δημοπρατηθεί ανεξάρτητα, με ανοιχτό μειοδοτικό διαγωνισμό.

Επί του παρόντος, οριστικοποιούνται τα τεύχη δημοπράτησης, καθώς υπάρχουν εγκεκριμένες οριστικές μελέτες, ώστε ο διαγωνισμός να βγει στα τέλη Ιουνίου. Όπως ενημέρωσε ο κ. Σταϊκούρας, επισκεπτόμενος την περιοχή, περί τα τέλη Μαρτίου 2024 έγινε η κήρυξη απαλλοτριώσεων για τις αναγκαίες εκτάσεις. Εφόσον οι εργασίες ξεκινήσουν βάσει σχεδιασμού το πρώτο τρίμηνο του 2025, θα ολοκληρωθούν στο τέλος του 2028. Εντωμεταξύ, μέχρι το 2025 θα γίνει η συντήρηση του εν λειτουργία δικτύου στην περιοχή της Δράμας.

Στο αίτημα που έχει καταθέσει το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών προς χρηματοδότηση από το CEF II συγκαταλέγονται η αναβάθμιση και η ηλεκτροκίνηση του Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας, με 165 εκατ. ευρώ, καθώς και το τμήμα Αλεξανδρούπολη – Ορμένιο, όπου θα αναβαθμιστεί η μονή γραμμή με ηλεκτροκίνηση και πρόβλεψη για δεύτερη γραμμή μελλοντικά, με 555 εκατ. ευρώ. Το κόστος αυτού του έργου ανέρχεται σε 775 εκατ. ευρώ.

Εντωμεταξύ, με χρηματοδότηση από το CEF, προχωρούν οι μελέτες και τα τεύχη δημοπράτησης για την παραλλαγή της χάραξης της γραμμής μεταξύ Ιάσμου – Πολύανθου και Μέστης – Αλεξανδρούπολης. Στο πλαίσιο του έργου, που θα ανεβάσει ταχύτητες στα 160 χλμ./ώρα στο εν λόγω τμήματα, θα κατασκευαστεί και γραμμή 13 χλμ. για τη σύνδεση της ΒΙΠΕ Αλεξανδρούπολης με το υφιστάμενο δίκτυο.

Όσον αφορά στη σύνδεση με το σιδηροδρομικό δίκτυο του 6^ου προβλήτα του λιμένος Θεσσαλονίκης, ύψους 35 εκατ. ευρώ, καθώς και η επέκταση του προαστιακού στο λιμάνι του Λαυρίου, ύψους 391 εκατ. ευρώ, αυτή έχει ενταχθεί στον πενταετή σχεδιασμό του νέου ΟΣΕ, που θα λειτουργήσει στα τέλη του 2025. Ως εκ τούτου, μετατίθενται στο τέλος της τρέχουσας δεκαετίας. Αντίστοιχα, η σύνδεση του λιμανιού της Ραφήνας με το προαστιακό δίκτυο, προϋπολογισμού 310 εκατ. ευρώ, είναι υπό διερεύνηση στο πλάνο δεκαετίας.

Κουμπώνουν μικρότερα οδικά έργα

Η οδική σύνδεση του νέου εμπορικού προβλήτα του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, που βρίσκεται στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, με την υπό κατασκευή νέα Περιφερειακή Οδό, έχει πάρει μέσω του διαγωνισμού του ΤΑΙΠΕΔ τον δρόμο για την ΤΕΚΑΛ. Ο προϋπολογισμός του έργου, μήκους 1,5 χλμ., είναι 4,19 εκατ. ευρώ. Οι υπογραφές θα πέσουν την ερχόμενη Πέμπτη, 16 Μαΐου. Εντωμεταξύ, εντός του έτους αναμένεται η ολοκλήρωση της ανατολικής περιφερειακής οδού Αλεξανδρούπολης από την ίδια εταιρεία.

Για το πρώτο τρίμηνο του 2026, βάζει πλώρη και η ολοκλήρωση του κάθετου άξονα της Εγνατίας από Δράμα ως Καβάλα. Το έργο των 49 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) αφορά στην κατασκευή του τελευταίου υποτμήματος του άξονα «Θεσσαλονίκη – Σέρρες – Προμαχώνας» [Ε61], μήκους περίπου 8,3 χλμ. Σήμερα, εργασίες εκτελούνται στο υποτμήμα Κρηνίδες – Αγ. Σύλλας. Εντός του καλοκαιριού εκτιμάται ότι θα κατατεθεί η προκαταβολή για τις αποζημιώσεις απαλλοτριωμένων εκτάσεων, ώστε να απελευθερωθεί πλήρως το μέτωπο των εργασιών. Θα απαιτηθεί, πάντως, συμπληρωματική σύμβαση 15 εκατ. ευρώ, για την οποία πρέπει να εξασφαλισθούν τα κονδύλια.