Με μια μυστική και καλοσχεδιασμένη επιχείρηση η Τράπεζα της Ελλάδος κατάφερε να φυγαδεύσει εκτός Ελλάδος τα αποθέματα χρυσού και να περιορίσει τη ζημιά στη σχεδόν κατεστραμμένη οικονομία.
Σύμφωνα με την έκδοση «Η ιστορία της Τράπεζας της Ελλάδος 1928-2008» τον Οκτώβριο του 1940 η ΤτΕ αύξησε σε 1 δισ. δραχμές το ανώτατο όριο των προκαταβολών της προς το Δημόσιο και, με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, επιβλήθηκαν περιορισμοί στις τραπεζικές συναλλαγές, κάτι σαν τα capital controls του 2015.
Παράλληλα, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις με την αγγλική κυβέρνηση για τη χρηματοδότηση των ελληνικών πολεμικών δαπανών και χορηγήθηκαν στο Δημόσιο πιστώσεις που θα χρησίμευαν ως «κάλυμμα» για την έκδοση νέου χρήματος.
Τον Φεβρουάριο του 1941, η Διοίκηση της ΤτΕ κατόρθωσε, με μια παράτολμη ενέργεια, να φορτώσει το απόθεμα χρυσού που διέθετε σε πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, με σκοπό τη μυστική μεταφορά του στο υποκατάστημα του Ηρακλείου Κρήτης.
Λίγο πριν από την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην Αθήνα, τον Απρίλιο του 1941, ο Διοικητής της ΤτΕ Κυριάκος Βαρβαρέσος και ο Υποδιοικητής Γεώργιος Μαντζαβίνος εγκατέλειψαν, μαζί με την πολιτική ηγεσία, την πρωτεύουσα με κατεύθυνση την Κρήτη.
Στη συνέχεια η Διοίκηση και ο χρυσός μεταφέρθηκαν στο Κάιρο και λίγο αργότερα κρίθηκε σκόπιμη η μεταφορά του αποθέματος χρυσού στην Πρετόρια. Έτσι, εγγράφηκε υποθήκη για την ανασυγκρότηση της δραχμής στο μέλλον. Τελικά, μετά τον ενδιάμεσο σταθμό του Λονδίνου, το απόθεμα χρυσού επέστρεψε μεταπολεμικά στην Ελλάδα.
Την επιχείρηση διάσωσης του χρυσού καταγράφει στο ημερολόγιό του και ο Σωκράτης Κοσμίδης υπάλληλος της ΤτΕ που ακολούθησε την διοίκηση της τράπεζας στη διαφυγή της εκτός Ελλάδας μετά την γερμανική εισσβολή. Ο Σ. Κοσμίδης μας αφήνει μια πολύτιμη μαρτυρία για την πορεία του πολέμου, την αγωνία για την εξέλιξή του και πολύτιμες λεπτομέρειες της καθημερινότητας της εποχής.
Τα 1+3 νομίσματα της Κατοχής
Οι τρεις δυνάμεις κατοχής (Γερμανία, Ιταλία και Βουλγαρία) κυκλοφόρησαν, παράλληλα με τη δραχμή, τα δικά τους νομίσματα (μάρκο κατοχής οι Γερμανοί, μεσογειακή δραχμή οι Ιταλοί και λέβα οι Βούλγαροι) και επέβαλαν νέα Διοίκηση της ΤτΕ στην Αθήνα, τοποθετώντας επιτρόπους με αποκλειστικά δικαιώματα άσκησης της νομισματικής και της συναλλαγματικής πολιτικής.
Με παρέμβαση της Τράπεζας της Ελλάδος, προκειμένου να ελεγχθεί η νομισματική κυκλοφορία, από τις 18 Ιουλίου 1941 απαγορεύθηκε η κυκλοφορία των παραπάνω νομισμάτων και οι Αρχές Κατοχής λάμβαναν χρηματοδότηση από την Τράπεζα της Ελλάδος.
Η χρηματοδότηση αυτή παρεχόταν σύμφωνα με το Δίκαιο του Πολέμου και τις Συνθήκες της Χάγης του 1889 και του 1903.
Η Τράπεζα της Ελλάδος παρείχε στις Αρχές Κατοχής 1.500 εκατ. δρχ. το μήνα, ποσό τιμαριθμικά αναπροσαρμοζόμενο. Επιπρόσθετα, με τη Συνθήκη της Ρώμης η ΤτΕ εξαναγκάστηκε να καταβάλει ειδικό δάνειο στις γερμανικές και τις ιταλικές Αρχές Κατοχής.
Πληθωριστικό χρήμα
Οι σημαντικές αυτές εκδόσεις χαρτονομίσματος οδήγησαν το νόμισμα σε σταδιακή απαξίωση, καθώς συνέπειά τους ήταν η διολίσθηση προς τον υπερπληθωρισμό και τον αντιπραγματισμό και η σταδιακή έκλειψη της εμπιστοσύνης του κοινού στη δραχμή.
Η ίδια η ΤτΕ είχε παράλληλα αυξήσει το κόστος λειτουργίας της, μετά από τις αθρόες προσλήψεις προσωπικού, που έγιναν κυρίως για ανθρωπιστικούς λόγους στη χειμαζόμενη από την πείνα και τη δυσπραγία χώρα.
Παράλληλα, η επιβάρυνση της ελληνικής οικονομίας τόσο με τις δαπάνες κατοχής όσο και με τις δαπάνες αποστολής εφοδίων στις δυνάμεις του Άξονα σε άλλα πολεμικά μέτωπα, αλλά και η αποκόλληση από τον εθνικό κορμό σημαντικών τμημάτων του εθνικού εδάφους (Ανατολικής Μακεδονίας, Δυτικής Θράκης, Ιόνιων Νήσων), που προσαρτήθηκαν από τη Βουλγαρία και την Ιταλία, συνέβαλαν στη δραματική μείωση της εθνικής παραγωγής και εντέλει του εθνικού εισοδήματος, η οποία —σε συνδυασμό με την απαξίωση του εθνικού νομίσματος— οδήγησε στην οικονομική κατάρρευση.
Ενδεικτικά, η νομισματική κυκλοφορία αυξήθηκε κατά 36.000% μεταξύ Οκτωβρίου του 1939 και Οκτωβρίου του 1944. Η τιμή της χρυσής λίρας από 1.000 δρχ. το 1940 έφθασε σε 1,5 δισ. δρχ. το 1944.
Η απαξίωση της δραχμής και η διάλυση της εμπιστοσύνης είχαν μεγάλες και μεγάλης διάρκειας επιπτώσεις στην Ελλάδα και μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Απαιτήθηκαν πολλά χρόνια, πολλά προγράμματα προσαρμογής έως ότου μπορέσει η δραχμή να αποκτήσει ξανά την εμπιστοσύνη των πολιτών.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
