Μπροστά σε απειλή επώδυνης ήττας ο Ερντογάν από την πρώτη Κυριακή

Αντιμέτωπος με την ήττα ύστερα από μια 20ετία παντοδυναμίας βρίσκεται ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στις εκλογές της 14ης Μαΐου, καθώς οι τελευταίες δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι πιθανώς να μην χρειαστεί δεύτερος γύρος εκλογών και ο αντίπαλός του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να κατακτήσει από την πρώτη Κυριακή την εξουσία. 

Η διαφορά μεταξύ των δύο προεδρικών υποψηφίων έχει αυξηθεί σημαντικά, με τη συμμαχία της αντιπολίτευσης να λαμβάνει, βάσει του Poll of Polls του Politico, το 50% των ψήφων στον α’ γύρο, έναντι 46% της συμμαχίας υπό τον Ερντογάν, ενώ εάν χρειαστεί δεύτερος, τότε ο Κιλιτσντάρογλου προβλέπεται ότι θα λάβει το 51%. 

Αν και οι φόβοι για νοθεία δεν έχουν εκλείψει, με την αντιπολίτευση να υποστηρίζει ότι υπάρχει ακόμη και εκφοβισμός των ψηφοφόρων σε αρκετές περιοχές, αυτό που θα μετρήσει περισσότερο για τους Τούρκους πολίτες είναι ποιος από τους δύο υποψηφίους τους έχει πείσει ότι μπορεί να βελτιώσει την καθημερινότητά τους, να σώσει την οικονομία της χώρας και να ενισχύσει το πραγματικό βιοτικό τους επίπεδο. 

Αν οι Τούρκοι εκδιώξουν τον Ερντογάν, αυτό θα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε μια μεγάλη οικονομική ανατροπή, καθώς οι πολίτες είδαν την ευημερία και την ικανότητά τους να καλύπτουν βασικές ανάγκες να χάνονται. Η υποστήριξη του Ερντογάν έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς μια σειρά από νομισματικές καταρρεύσεις και μια βαθύτερη κρίση κόστους ζωής προκλήθηκαν από την εμμονή του να αναγκάζει την Κεντρική Τράπεζα να μειώνει τα επιτόκια, ενώ ο πληθωρισμός έφθασε ακόμη και στο 85%. 

Ξεκάθαρο προβάδισμα της αντιπολίτευσης «δείχνουν» οι δημοσκοπήσεις

Η άνοδος και η πτώση 

Το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ ανέλαβε την εξουσία το 2002, με την οικονομία να βρίσκεται σε τροχιά ανάκαμψης, μετά από τη χειρότερη ύφεση από το 1970. 

Έγινε πρωθυπουργός την ώρα που η λιτότητα που επιβλήθηκε στο πλαίσιο ενός προγράμματος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου το 2001-2 χαλάρωσε, και αξιοποίησε την ανάκαμψη αυτή και τη διπλωματική στροφή προς τη Δύση για να φέρει μια δεκαετία ευημερίας. Η φτώχεια και η ανεργία μειώθηκαν. Ο πληθωρισμός που μια δεκαετία νωρίτερα ήταν τριψήφιος, υποχώρησε, ενισχύοντας την ελκυστικότητα της τουρκικής λίρας. Οι δυτικές πολιτικές εύκολου χρήματος στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-09 έφεραν ένα κύμα φθηνών ξένων πιστώσεων και τροφοδότησαν μια τουρκική οικοδομική έκρηξη.

Όλα τα παραπάνω δημιούργησαν την αίσθηση ότι ο Ερντογάν ήταν ανίκητος. Αλλά τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν το 2013, όταν οι διαδηλώσεις με επίκεντρο το πάρκο Γκεζί της Κωνσταντινούπολης σάρωσαν τη χώρα, προκαλώντας εκτεταμένες συγκρούσεις, συλλήψεις και φυλακίσεις. Την ίδια στιγμή, το δυτικό εύκολο χρήμα στέρεψε, προκαλώντας έξοδο κεφαλαίων από την Τουρκία και ανακόπτοντας τη φθηνή πιστωτική της έκρηξη.

Τα έτη 2012-2013 σηματοδότησαν ένα σημείο καμπής για το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, το οποίο μετρά την ευημερία σε όρους δολαρίου, καθώς και για την απασχόληση και άλλους δείκτες οικονομικής ευημερίας. Οι ξένες επενδύσεις άρχισαν να υποχωρούν, η λίρα να υποχωρεί και οι Τούρκοι να χάνουν την αγοραστική τους δύναμη έστω και αρκετά σταδιακά. 

Η απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 από τμήματα του στρατού, για την οποία η Άγκυρα κατηγόρησε τον κληρικό Φετουλάχ Γκιουλέν με έδρα τις ΗΠΑ, ο οποίος αρνείται την εμπλοκή του, προκάλεσε στη συνέχεια μια σκληρή κατάσταση έκτακτης ανάγκης και άλλαξε εντελώς το ύφος της τουρκικής εξουσίας. Ο Ερντογάν συγκέντρωσε σχεδόν όλες τις εξουσίες στο πρόσωπο του προέδρου, φρόντισε να κάνει σειρά «εκκαθαρίσεων» σε δημόσιο τομέα αλλά και ένοπλες δυνάμεις, «πάταξε» κάθε διαφορετική φωνή, περιόρισε την ελευθερία του Τύπου αλλά ακόμη και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. 

Πάντως ο Ερντογάν διατηρεί ισχυρή υποστήριξη μεταξύ των συντηρητικών και των εθνικιστών της αγροτικής και εργατικής τάξης. Η κυβέρνηση λέει ότι οι μειώσεις των επιτοκίων της τόνωσαν τις εξαγωγές και τις επενδύσεις ως μέρος ενός προγράμματος που ενθάρρυνε την κατοχή λιρών. Διπλασίασε τον κατώτατο μισθό τους τελευταίους 18 μήνες και ξόδεψε ποσά ρεκόρ για κοινωνική βοήθεια, βοηθώντας να διατηρηθεί η οικονομική ανάπτυξη σε υψηλά επίπεδα άνω του 5% πέρυσι. Τα κίνητρα βοήθησαν την ανεργία να μειωθεί στο 10% από σχεδόν 14% τα τελευταία δύο χρόνια.

Όμως, μειώνοντας το επιτόκιο πολιτικής στο 8,5% από 19% από το 2021, οι αρχές έστειλαν τον πληθωρισμό να εκτοξευθεί στο υψηλότερο επίπεδό του επί των ημερών του Ερντογάν, σε ποσοστό άνω του 85% πέρυσι. Η τελευταία φορά που ο ετήσιος πληθωρισμός άγγιξε τον επίσημο στόχο του 5% ήταν το 2011. Η δεξαμενή σκέψης Legantum Institute, με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, κατατάσσει την Τουρκία στην 95η θέση παγκοσμίως στον δείκτη ευημερίας της, σημειώνοντας πτώση 23 θέσεων από το 2011, λόγω της πάταξης ελευθεριών και της στροφής σε μία υπέρ-συντηρητική διακυβέρνηση. 

Τι υπόσχονται οι διεκδικητές 

Η επονομαζόμενη «Ένωση του Λαού», με επικεφαλής το ΑΚΡ του Ερντογάν και σε συνεργασία με εθνικιστικά κόμματα, υποστηρίζει ότι μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα της χώρας, όπως το έπραξε και στο παρελθόν. 

Σε ό,τι αφορά τα πιο «καυτά» θέματα υπόσχεται τα ακόλουθα: 

• Στήριξη μετά τους σεισμούς: Ο Ερντογάν δήλωσε ότι η κυβέρνησή του θα κατασκευάσει συνολικά 650.000 νέα διαμερίσματα στη νοτιοανατολική Τουρκία, όπου σημειώθηκαν οι διπλές δονήσεις, και υποσχέθηκε να παραδώσει 319.000 από αυτά μέσα σε ένα χρόνο.
• Οικονομία: Ο Ερντογάν υποσχέθηκε να μειώσει τον πληθωρισμό στη χώρα στο 20% το 2023 και κάτω από το 10% το 2024, αλλά τόνισε επίσης ότι θα συνεχίσει να μειώνει τα επιτόκια.
• Στέγαση: Υποσχέθηκε να ανακοινώσει περισσότερους κανονισμούς για την προστασία των πολιτών από τις ακραίες αυξήσεις των ενοικίων και των τιμών πώλησης.
• Πρόσφυγες: Ο Ερντογάν υποσχέθηκε περισσότερες "εθελοντικές" επιστροφές Σύρων προσφύγων στη χώρα τους, λόγω της βελτίωσης του διαλόγου μεταξύ Συρίας και Τουρκίας ως αποτέλεσμα των ρωσικών μεσολαβητικών προσπαθειών.
• Εξωτερική πολιτική: Ο Ερντογάν επιδιώκει να συνεχίσει την εξομάλυνση των δεσμών της Άγκυρας στην ευρύτερη περιοχή και στοχεύει στη δημιουργία ενός "άξονα" με επίκεντρο την Τουρκία. Δήλωσε ότι η Άγκυρα θα συνεχίσει τον πόλεμο έναντι «τρομοκρατικών» οργανώσεων όπως το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) και το κίνημα Γκιουλέν.

Από την πλευρά της η συμμαχία της αντιπολίτευσης, με επικεφαλής τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, υπόσχεται ότι θα δημιουργήσει μία νέα Τουρκία που θα είναι απαλλαγμένη από τα λάθη της προηγούμενης διακυβέρνησης, με αποκατάσταση της ελευθερίας του Τύπου αλλά και βελτίωση της δικαιοσύνης. 

Παράλληλα δεσμεύεται για τα ακόλουθα: 

• Στήριξη μετά τους σεισμούς: Ο Κιλιτσντάρογλου έχει υποσχεθεί να χτίσει δωρεάν σπίτια για τους σεισμοπαθείς και να απαγορεύσει τις πωλήσεις ακινήτων σε αλλοδαπούς μέχρι να επιλυθεί η κρίση στέγασης στην Τουρκία για τους πολίτες.
• Οικονομία: Ο υποψήφιος πρόεδρος έχει δεσμευτεί να επαναφέρει πιο παραδοσιακές οικονομικές πολιτικές και να μειώσει τον πληθωρισμό, χτυπώντας την πολιτική χαμηλών επιτοκίων του Ερντογάν. Ο Κιλιτσντάρογλου δήλωσε ότι θα εργαστεί για να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών στην Τουρκία, καθώς θα τη μετατρέψει σε χώρα παραγωγής προϊόντων υψηλής αξίας.
• Διακυβέρνηση: Η Εθνική Συμμαχία επιδιώκει επίσης να καταργήσει το εκτελεστικό προεδρικό σύστημα που εισήγαγε ο Ερντογάν μέσω δημοψηφίσματος το 2017 και να επαναφέρει ένα ισχυρό κοινοβουλευτικό σύστημα για τη διακυβέρνηση της Τουρκίας.
• Στέγαση: Ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης δήλωσε ότι η κυβέρνησή του θα τετραπλασιάσει το απόθεμα κοινωνικών κατοικιών σε πέντε χρόνια και το κόστος μίσθωσης κοινωνικών κατοικιών θα περιοριστεί στο 20% του κατώτατου μισθού.
• Πρόσφυγες: Ο Κιλιτσντάρογλου δήλωσε ότι θα εργαστεί για την επιστροφή των Σύρων προσφύγων στη χώρα τους σε συντονισμό με τη συριακή κυβέρνηση.
• Εξωτερική πολιτική: Ο Κιλιτσντάρογλου δήλωσε ότι θέλει να συνομιλήσει με όλους τους διεθνείς παράγοντες και να διορθώσει τις σχέσεις της χώρας με τη Δύση. Σημείωσε ακόμη ότι οι Τούρκοι θα μπορούν να ταξιδεύουν στη ζώνη Σένγκεν της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς βίζα εντός μηνών από την ανάληψη της εξουσίας από τον ίδιο.