Η αραβοϊσραηλινή σύγκρουση αποτελεί μία από τις πιο σύνθετες και πολυεπίπεδες αντιπαραθέσεις στο σύγχρονο διεθνές σύστημα. Το νέο βιβλίο του Ανδρέα Μπουρούτη, «Η Αραβοϊσραηλινή Σύγκρουση – Ιστορία, διπλωματία και πολιτική: Η εποχή των πολέμων, 1917–1973» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια), επιχειρεί να αναδείξει τις ιστορικές, γεωπολιτικές και διπλωματικές διαστάσεις της σύγκρουσης, αξιοποιώντας πρωτογενές υλικό.
Η πρώτη παρουσίαση του βιβλίου θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 25 Νοεμβρίου, στις 19.00, στην αίθουσα Μ. Ανδρόνικος του δημαρχείου Θεσσαλονίκης. Στην εκδήλωση θα μιλήσουν ο καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική Σχολή ΑΠΘ, Γιάννης Στεφανίδης, ο δημοσιογράφος Σταύρος Τζίμας και ο συγγραφέας.
Σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Ανδρέας Μπουρούτης αναφέρεται στην αφετηρία και τους στόχους του βιβλίου, το οποίο φιλοδοξεί να προσφέρει σαφήνεια σε μία από τις πλέον πολυσυζητημένες και συχνά παρεξηγημένες συγκρούσεις του 20ού αιώνα.
Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι η ιδέα για το βιβλίο γεννήθηκε το 2018, όταν δίδαξε για πρώτη φορά το μάθημα «Ανατολική Μεσόγειος: Ιστορία, Διπλωματία και Πολιτική» στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Εκεί διαπίστωσε την ανάγκη για μια συστηματική ιστορική παρουσίαση της αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης και του μεσανατολικού ζητήματος γενικότερα.
Το κενό στη σχετική ελληνική βιβλιογραφία, όπως τονίζει, δεν είναι μόνο επιστημονικό, αλλά και αποτέλεσμα ιδεολογικών προκαταλήψεων. Στόχος του ήταν να καλύψει αυτό το σημαντικό κενό, δεδομένου ότι στο εξωτερικό κυκλοφορούν χιλιάδες τίτλοι για το θέμα.
Ο Μπουρούτης επέλεξε να ξεκινήσει την αφήγηση από το 1917, υπογραμμίζοντας ότι η κατανόηση της σύγκρουσης απαιτεί αναδρομή στην εποχή των «πολέμων της κληρονομιάς του Οθωμανικού κράτους». Επισημαίνει πως η ιστορία δεν αρχίζει το 1948, αλλά προϋποθέτει την ανάλυση του μετασχηματισμού των κοινωνιών της Εγγύς Ανατολής μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η μετάβαση από τους παλιούς κοινοτικούς πληθυσμούς στα σύγχρονα έθνη δημιούργησε νέες δυναμικές και αναπροσανατολισμό τόσο για τις κοινωνίες όσο και για τους διεθνείς παράγοντες.
Στην ελληνική δημόσια συζήτηση, η Διακήρυξη Μπάλφουρ του 1917 συχνά παρουσιάζεται με υπεραπλουστευτικό τρόπο. Ο συγγραφέας αναλύει πώς η βρετανική εξωτερική πολιτική διαμόρφωσε τους όρους συνύπαρξης Εβραίων και Αράβων, επιδιώκοντας πολιτική ισορροπίας ανάμεσα στις δύο εθνότητες.
Η περίοδος 1918–1923 χαρακτηρίζεται από έντονες διαδικασίες μετασχηματισμού, διεκδικήσεων και ανταγωνισμών στην Εγγύς Ανατολή.
Το 1936, με την αραβική εξέγερση, η Μεγάλη Βρετανία προσπάθησε να διαχειριστεί μια κρίσιμη κατάσταση. Η Επιτροπή Πιλ το 1937 πρότεινε για πρώτη φορά τη λύση «δύο κρατών», πρόταση που απορρίφθηκε κατηγορηματικά από την αραβική πλευρά και τον μεγάλο μουφτή της Ιερουσαλήμ Χουσεϊνί.
Το 1947, η πρόταση του ΟΗΕ για τη δημιουργία δύο κρατών περιλάμβανε λεπτομερείς προβλέψεις για σύνορα, οικονομία και θρησκευτικά τοπόσημα. Ωστόσο, απορρίφθηκε από τους Άραβες, οδηγώντας στον πόλεμο του 1948–1949 και στη μεγάλη παλαιστινιακή καταστροφή, που σηματοδότησε την απαρχή του προσφυγικού ζητήματος.
Μετά το 1949, η Γάζα πέρασε υπό αιγυπτιακή κατοχή και η Δυτική Όχθη υπό ιορδανική, γεγονός που εμπόδισε τη δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους. Η παλαιστινιακή εθνική ταυτότητα άρχισε να διαμορφώνεται κυρίως μετά το 1959 και την ίδρυση της Φατάχ και το 1964 με τη δημιουργία της ΟΑΠ.
Το δεύτερο μισό του βιβλίου εστιάζει στους μεγάλους πολέμους της περιόδου 1956–1973, οι οποίοι άλλαξαν δραστικά τη γεωγραφία και τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή. Ο συγγραφέας δίνει έμφαση όχι μόνο στις στρατιωτικές εξελίξεις, αλλά και στον τρόπο που οι κοινωνίες αντιλαμβάνονται τις απειλές και πώς κάθε νέα σύγκρουση γεννά την επόμενη.
Σημείο καμπής αποτελεί η επίσκεψη του Αιγύπτιου προέδρου Σαντάτ στην Ιερουσαλήμ το 1977, που οδήγησε στη Συνθήκη Ειρήνης Αιγύπτου–Ισραήλ το 1979.
Ο Μπουρούτης υπογραμμίζει την ανάγκη αποφυγής απλουστευτικών σχημάτων «καλοί–κακοί», επισημαίνοντας την πολυπλοκότητα των κοινωνιών και την ύπαρξη σημαντικών διαφοροποιήσεων τόσο στο Ισραήλ όσο και στον αραβικό κόσμο. Τονίζει πως ο ρόλος του ερευνητή είναι να παρέχει εργαλεία κατανόησης και όχι απλά συνθήματα.
Αν και το βιβλίο δεν γράφτηκε με αφορμή τις τρέχουσες εξελίξεις, η επικαιρότητα το καθιστά εξαιρετικά επίκαιρο, καθώς προσφέρει ιστορικά εργαλεία για την ερμηνεία της σημερινής κατάστασης. Ο συγγραφέας προαναγγέλλει ήδη τη συνέχεια με δεύτερο τόμο που θα καλύπτει την περίοδο από το 1973 μέχρι σήμερα.
Η Θεσσαλονίκη, με τη μακρά της παράδοση στη διεθνή πολιτική σκέψη, φιλοξενεί την πρώτη παρουσίαση του βιβλίου, γεγονός που ο συγγραφέας χαρακτηρίζει ιδιαίτερα σημαντικό.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
