“10-R”: Δέκα στρατηγικές μετάβασης των επιχειρήσεων στην κυκλική οικονομία

Η σημαντική οικονομική ανάπτυξη που γνώρισε ο κόσμος μας τον περασμένο αιώνα, ήρθε με κάποιο κόστος. Η επιβάρυνση του περιβάλλοντος είναι τεράστια, ενώ η ζήτησή μας για ορυκτές ύλες και γλυκό νερό, πλησιάζει ή έχει ήδη ξεπεράσει τη διαθεσιμότητά τους, σε πολλές περιπτώσεις. Πρέπει, όμως, να συνεχίσουμε έτσι;

Η έννοια της κυκλικής οικονομίας οραματίζεται έναν κόσμο όπου τίποτα δεν σπαταλάται και οι πόροι είναι ανανεώσιμοι: υλικά και πόροι αναγεννώνται και ανακτώνται εκ σχεδιασμού, με στόχο τη διατήρηση της αξίας και της λειτουργικότητάς τους, την παράταση της διάρκειας ζωής τους και την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων. Παράλληλα, η κυκλική οικονομία αποτελεί απαραίτητη συνιστώσα της στρατηγικής της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.

Οι επιχειρήσεις υιοθετούν όλο και περισσότερο πρακτικές κυκλικής οικονομίας, προσπαθώντας να ελαχιστοποιήσουν το αποτύπωμά τους, χρησιμοποιώντας τη στρατηγική των “10-R”, που αποτελούν τους 10 βασικούς μοχλούς της κυκλικότητας.

Η εφαρμογή των 10 στρατηγικών “R” προς την κυκλικότητα

• Στρατηγικές R0–R2: μείωση των εισροών των υλικών στην παραγωγική διαδικασία

Ο πρωταρχικός στόχος των στρατηγικών “R0” έως “R2”, είναι η ελαχιστοποίηση ή η μείωση της εισροής πρώτων υλών κατά τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας. Αυτό, μπορεί να επιτευχθεί με την εξάλειψη της υπερβολικής χρήσης πρώτων υλών, την ενίσχυση της αποδοτικότητας της παραγωγής ή την εντατικοποίηση της χρήσης προϊόντων.

Συγκεκριμένα, η στρατηγική R0 “Refuse” (Άρνηση) περιλαμβάνει την αποφυγή της χρήσης συγκεκριμένων υλικών ή διαδικασιών παραγωγής που είναι επιβλαβείς προς το περιβάλλον.

Παράλληλα, η στρατηγική R1 “Rethink” (Αναθεώρηση) αφορά ενέργειες για τη δημιουργία ενός προϊόντος μέσω επαναπροσδιορισμού της αρχικής ιδέας και των διαδικασιών, οδηγώντας σε ολιστική αλλαγή του επιχειρηματικού μοντέλου, βάσει κυκλικών αρχών.

Στο ίδιο πνεύμα, με τη στρατηγική R2 “Reduce” (Μείωση) επιτυγχάνεται χρήση λιγότερων φυσικών πόρων, οδηγώντας σε μειωμένη κατανάλωση ενέργειας, μειωμένη χρήση πρώτων υλών και ελαχιστοποιημένη παραγωγή αποβλήτων, με παράλληλη αύξηση της αποδοτικότητας.

Στρατηγικές R3–R7: επέκταση της διάρκειας ζωής των υλικών στην αλυσίδα αξίας

Σε αντίθεση με τις στρατηγικές R0–R2, οι στρατηγικές R3 έως R7 επικεντρώνονται στη διατήρηση των πρώτων υλών εντός του οικονομικού συστήματος, επαναχρησιμοποιώντας ή επαναπροσδιορίζοντας τα προϊόντα ή τα συστατικά τους, χωρίς να απαιτείται πρόσθετη εξόρυξη πρώτων υλών.

Με τη στρατηγική R3 “Reuse” (Επαναχρησιμοποίηση), ένα προϊόν επαναχρησιμοποιείται από άλλον χρήστη όταν είναι ακόμα σε καλή κατάσταση και ικανό να εκπληρώσει τον αρχικό του σκοπό, διατηρώντας τη λειτουργία και την ταυτότητά του καθ 'όλο τον κύκλο ζωής του.

Στις περιπτώσεις όπου ένα προϊόν γίνεται ελαττωματικό και δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει την προβλεπόμενη λειτουργία του, εφαρμόζεται η στρατηγική R4 “Repair” (Επισκευή), μέσω της οποίας το προϊόν αποκαθίσταται στην αρχική του κατάσταση, επιτρέποντάς του να λειτουργεί όπως προβλέπεται.

Η διαδικασία βελτίωσης των προϊόντων, όχι μόνο μέσω της επισκευής, αλλά και της αναβάθμισής τους, επιτυγχάνεται με τη στρατηγική R5 “Refurbish” (Ανακαίνιση), που περιλαμβάνει την αποκατάσταση ενός παλιού προϊόντος και τον εκσυγχρονισμό του, ώστε να ανταποκρίνεται στα σύγχρονα πρότυπα.

Σε αντίθεση με την ανακαίνιση, η στρατηγική R6 “Remanufacture” (Ανακατασκευή), αποτελεί εξ’ ορισμού μια βιομηχανική διαδικασία, η οποία ενσωματώνει χρησιμοποιημένα υλικά σε νέα, ολοκληρωμένα προϊόντα, διατηρώντας την ίδια λειτουργία.

Τέλος, στην κορυφή των στρατηγικών επέκτασης της διάρκειας ζωής των υλικών βρίσκεται η στρατηγική R7 “Repurpose” (Επαναπροσδιορισμός Χρήσης), η οποία περιλαμβάνει τη χρήση εξαρτημάτων ενός προϊόντος για τη δημιουργία ενός εντελώς διαφορετικού προϊόντος, προσθέτοντας νέα χαρακτηριστικά και λειτουργίε

Στρατηγικές R8 – R9: διαχείριση των απόβλητων και των υλικών στην αλυσίδα αξίας  

Η εξασφάλιση και η δέσμευση των πρώτων υλών των μη λειτουργικών προϊόντων ή εξαρτημάτων, ή η ανάκτηση ενέργειας από αυτά, καθίσταται δυνατή μέσω των στρατηγικών R8 και R9, όπου η ανάγκη για εξόρυξη πρωτογενών υλών μειώνεται, ελαχιστοποιώντας, τελικά, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Η στρατηγική R8 “Recycle” (Ανακύκλωση), περιλαμβάνει την εξαγωγή δευτερογενών υλικών από απορριπτόμενα προϊόντα, τα οποία στη συνέχεια μπορούν να ανακυκλωθούν για να μετατραπούν σε υλικά υψηλότερης ποιότητας και λειτουργικότητας.

Για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας, με τη στρατηγική R9 “Recover” (Ανάκτηση) πραγματοποιείται παραγωγή ενέργειας (π.χ., βιοκαύσιμα) από απόβλητα, μέσω κατάλληλης αερόβιας επεξεργασίας.

Στον δρόμο προς τον κυκλικό μετασχηματισμό, οι ομάδες Υπηρεσιών Βιώσιμης Εφοδιαστικής Αλυσίδας της EY έχουν αναπτύξει μια εργαλειοθήκη με ψηφιακές λύσεις για τον εντοπισμό, τον σχεδιασμό, την παρακολούθηση, τη σύγκριση και τη μέτρηση της κυκλικότητας εντός της αλυσίδας αξίας, δημιουργώντας έναν στρατηγικό οδικό χάρτη για την ενσωμάτωση των 10 στρατηγικών R στις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Υποστηρίζουμε επιχειρήσεις και οργανισμούς σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, στην αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων και υλών, τη μείωση της παραγωγής αποβλήτων, την αύξηση της αποδοτικότητας ενέργειας και υλικών και την εύρεση νέων ροών εσόδων, με στόχο θετικές περιβαλλοντικές επιδράσεις και τη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας. 

*Των Ερμιόνη Ραφτοπούλου, Assistant Manager, και Θεοφανία Χατζή, Senior Consultant, στο Τμήμα Εφοδιαστικής Αλυσίδας και Διεπιχειρησιακών Λειτουργιών της EY Ελλάδος