Υπό αυστηρό έλεγχο τίθενται έργα του ΕΣΠΑ ύψους έως 500.000 ευρώ

Τη διαδικασία του ελέγχου της νομιμότητας των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων συμβάσεων και σύναψης και εκτέλεσης συμφωνιών-πλαίσιο που συγχρηματοδοτούνται από τα Τομεακά και Περιφερειακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027, καθορίζει απόφαση του αναπληρωτή υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Νίκου Παπαθανάση

Σύμφωνα με την απόφαση (115474 ΕΞ 2024 (ΦΕΚ Β' 4921/28-08-2024) που ισχύει από τις 28 Αυγούστου 2024, ο έλεγχος αποσκοπεί στην επιβεβαίωση της διενέργειας των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων συμβάσεων και συμφωνιών-πλαίσιο σύμφωνα με το ισχύον κατά περίπτωση εθνικό και ενωσιακό δίκαιο και στην τήρηση των αρχών της ίσης μεταχείρισης, απαγόρευσης των διακρίσεων, προσβασιμότητας στα άτομα με αναπηρία, διαφάνειας, ελεύθερης κυκλοφορίας και του ανταγωνισμού καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.

Σημειώνεται, πώς ο εν λόγω έλεγχος που θα διενεργείται από τις Διαχειριστικές Αρχές και τους Ενδιάμεσους Φορείς, δεν υποκαθιστά την ελεγκτική αρμοδιότητα άλλων δικαιοδοτικών οργάνων (Ελεγκτικό Συνέδριο ή την Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων). Ωστόσο, οι ΔΑ/ΕΦ θα λαμβάνουν υπόψη τα αποτελέσματα των ελέγχων των οργάνων αυτών και δεν απαιτείται η επανάληψη του ελέγχου νομιμότητας που διενεργήθηκε.

Όμως, δύνανται ωστόσο να υπεισέρχονται σε έλεγχο στοιχείων που δεν εξετάστηκαν κατά την έκδοση των ελεγκτικών αποφάσεων των οργάνων αυτών. Επίσης, ο έλεγχος δεν υποκαθιστά τις ουσιαστικές ή τεχνικές κρίσεις που εξέφεραν τα μονομελή ή συλλογικά όργανα της Αναθέτουσας Αρχής, στο πλαίσιο της διαδικασίας ανάθεσης δημόσιας σύμβασης ή συμφωνίας πλαίσιο που ελέγχεται. 

Τι ελέγχεται

Ο έλεγχος αφορά στις διαδικασίες σύναψης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων και συμφωνιών-πλαίσιο και συγκεκριμένα στο τεύχος διακήρυξης διαγωνισμού, στο κείμενο της αρχικής σύμβασης καθώς και στο κείμενο των τροποποιήσεων της σύμβασης.

Ειδικότερα, ο έλεγχος διενεργείται στο τεύχος διακήρυξης του διαγωνισμού για διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων έργων, προμηθειών ή υπηρεσιών καθώς και συμφωνιών-πλαίσιο και αφορά στις ακόλουθες διαδικασίες:

• Ανοιχτές ή κλειστές διαδικασίες
• Συμπράξεις καινοτομίας
• Ανταγωνιστικές διαδικασίες με διαπραγμάτευση ή ανταγωνιστικός διάλογος.
• Συμφωνίες πλαίσιο και δημόσιες συμβάσεις.
• Διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, στην περίπτωση διενέργειας της διαδικασίας με χρήση τεύχους διακήρυξης διαγωνισμού. Διαφορετικά, ήτοι σε περίπτωση που η διαδικασία δεν διενεργηθεί βάσει τεύχους διακήρυξης, ο έλεγχος διενεργείται επί της αρχής και αφορά στη νομιμότητα επιλογής της συγκεκριμένης διαδικασίας ανάθεσης.
• Τις διαδικασίες που ακολουθούνται για την ανάθεση των συμβάσεων Τεχνικής Βοήθειας.

Πότε διεξάγεται ο έλεγχος 

Για συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των 100.000 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ και για συμβάσεις έργων με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των 500.000 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ, καθώς και για τις συμφωνίες-πλαίσιο ανεξαρτήτως εκτιμώμενης αξίας, ο έλεγχος της διακήρυξης, της αρχικής σύμβασης και του κειμένου της τροποποίησης της σύμβασης, λαμβάνει χώρα προληπτικά, πριν την έγκριση από τα αρμόδια όργανα του δικαιούχου του κειμένου της διακήρυξης, της σύμβασης ή της τροποποίησης αντίστοιχα.

Στην περίπτωση διαδικασίας διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, στην περίπτωση διενέργειας της διαδικασίας με χρήση τεύχους διακήρυξης διαγωνισμού, ο επί της αρχής έλεγχος διενεργείται, πριν την έγκριση προσφυγής στη διαδικασία αυτή από τα αρμόδια όργανα του δικαιούχου, μόνο για συμβάσεις με αξία ανώτερη των 100.000 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ και για συμβάσεις έργων με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των 500.000 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ.

Για συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών με εκτιμώμενη αξία ίση ή κατώτερη των 100.000 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ και για συμβάσεις έργων με εκτιμώμενη αξία ίση ή κατώτερη των 500.000 ευρώ, χωρίς ΦΠΑ, ο έλεγχος της διακήρυξης, της αρχικής σύμβασης και του κειμένου της τροποποίησης της σύμβασης λαμβάνει χώρα, κατασταλτικά, κατά την υποβολή της πρώτης δήλωσης δαπάνης της σύμβασης.

Για διαδικασίες που αφορούν σε συμπληρωματικά έργα, υπηρεσίες ή αγαθά από τον αρχικό ανάδοχο, και τις αντίστοιχες του Βιβλίου ΙΙ του ν. 4412/2016 (Α’ 147), ανεξαρτήτως προϋπολογισμού, ο έλεγχος διενεργείται, πριν την έκδοση των αποφάσεων των αρμοδίων οργάνων των Αναθετουσών Αρχών/Δικαιούχων για τη σύναψη των συμβάσεων αυτών.

Στην περίπτωση κατά την οποία ελέγχεται προληπτικά τροποποίηση σύμβασης η σύναψη της οποίας δεν έχει ελεγχθεί σε προγενέστερο στάδιο, ο σχετικός έλεγχος σύναψης προηγείται του ελέγχου τροποποίησης και διενεργείται ακόμη και πριν την υποβολή της πρώτης δήλωσης δαπάνης.

Οι δημόσιες συμβάσεις (συμβάσεις μεταξύ φορέων του δημοσίου τομέα) ελέγχονται σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως προϋπολογισμού τους πριν την έγκριση σύναψής τους από τα αρμόδια όργανα των συμβαλλόμενων φορέων.

Ο έλεγχος διενεργείται κατά την αξιολόγηση του αιτήματος χρηματοδότησης της πράξης, για διαδικασίες ανάθεσης και συναφθείσες δημόσιες συμβάσεις έργων προμηθειών και υπηρεσιών και συμφωνιών-πλαίσιο των οποίων έχει ήδη δημοσιευθεί η προκήρυξη ή και έχει υπογραφεί η σύμβαση.

Ειδικά στις περιπτώσεις ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων ή συμφωνιών-πλαίσιο που έχουν ενταχθεί και συγχρηματοδοτούνται από πόρους της Τεχνικής Βοήθειας ΕΣΠΑ 2021-2027 από αναθέτουσες αρχές που είναι και αρμόδιοι φορείς ελέγχου των συμβάσεων αυτών, ο έλεγχος διενεργείται και ολοκληρώνεται με μόνη την καταχώριση στο ΟΠΣ των σχετικών εγγράφων ελέγχου.

Για τις δημόσιες συμβάσεις και συμφωνίες-πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενων πράξεων που υλοποιούνται κατά φάσεις στις περιόδους προγραμματισμού ΕΣΠΑ 2014 2020 και ΕΣΠΑ 2021 - 2027 οι ΔΑ/ΕΦ δύνανται να μην επαναλαμβάνουν τον έλεγχο που διενεργήθηκε κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο. Η εγκριτική γνώμη της αρμόδιας ΔΑ/ΕΦ της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου, όπως αυτή είχε αποτυπωθεί, καταχωρίζεται στο ΟΠΣ.

Σε περίπτωση συστηματικής μη υποβολής αιτήματος από τον δικαιούχο κατά τα ανωτέρω, ή σε περίπτωση που συστηματικά το κείμενο που τελικώς εγκριθεί από τα αρμόδια όργανα του δικαιούχου διαφέρει από το εγκεκριμένο η ΔΑ/ΕΦ δύναται να εξετάσει την περίπτωση ανάκλησης της απόφασης ένταξης πέραν τυχόν δημοσιονομικής διόρθωσης που τυχόν προκύψει από τον επί της ουσίας έλεγχο που οφείλει να λάβει χώρα σε κάθε περίπτωση.

Διαδικασίες ελέγχου και προθεσμίες

Οι διαδικασίες ελέγχου διενεργούνται μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος (ΟΠΣ), όπου αποτυπώνονται ηλεκτρονικά τα επιμέρους στάδια και οι σχετικές προθεσμίες.

Ο Δικαιούχος υποβάλλει στη ΔΑ/ΕΦ, μέσω του ΟΠΣ, αίτημα για έλεγχο συνοδευόμενο με τα απαραίτητα έγγραφα, όπως αυτά καταγράφονται στο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου του ΕΣΠΑ 2021-2027. 

Σε όλες τις περιπτώσεις προληπτικού ελέγχου οι Διαχειριστικές Αρχές και οι Ενδιάμεσοι Φορείς διατυπώνουν γνώμη, θετική ή αρνητική, επί της διαδικασίας ανάθεσης και του σχεδίου σύμβασης ή της σύμβασης ή της τροποποίησης εντός αποκλειστικής προθεσμίας είκοσι εργάσιμων ημερών από την υποβολή του αιτήματος.

Σε περίπτωση που κατά τον έλεγχο διαπιστωθεί από τη Διαχειριστική αρχή ή τον Ενδιάμεσο Φορέα, ότι το υποβληθέν αίτημα δεν συνοδεύεται από το σύνολο των απαραίτητων εγγράφων, ενημερώνεται ο δικαιούχος μέσω του ΟΠΣ για την υποχρέωση υποβολής των συμπληρωματικών στοιχείων εντός επτά εργάσιμων ημερών. 

Αν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία υποβολής συμπληρωματικών στοιχείων, ή είναι εκπρόθεσμη η υποβολή τους ή ελλιπής η συμπλήρωσή τους, επέρχεται υποχρεωτικά η έκδοση από τη ΔΑ/ΕΦ αρνητικής γνώμης. Στην περίπτωση αυτή, ο δικαιούχος έχει τη δυνατότητα υποβολής νέου αιτήματος, το οποίο συνεπάγεται την έναρξη νέας προθεσμίας είκοσι εργάσιμων ημερών για τη ΔΑ/ΕΦ.

Τέλος, στις περιπτώσεις που κατά τη διαδικασία του ελέγχου εντοπιστεί παρατυπία, στη διατύπωση γνώμης ή και στα έγγραφα που προσδιορίζονται στις σχετικές διαδικασίες του Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου, ορίζονται τα προτεινόμενα διορθωτικά μέτρα ή/και το ποσοστό της κατ’ αποκοπή διόρθωσης ή αναλογικής διόρθωσης εφόσον είναι εφικτός ο προσδιορισμός της δημοσιονομικής ζημίας, που καταλογίζεται.