Εύσημα αλλά και «καμπανάκια» για την πορεία της ελληνικής οικονομίας επιφυλάσσει η εκτίμηση των εμπειρογνωμόνων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), μετά την επίσκεψή τους στην Ελλάδα, σημειώνοντας ότι η σφιχτή νομισματική πολιτική, ο επίμονος πληθωρισμός αλλά και οι αυξήσεις στις τιμές των ακινήτων αποτελούν ένα τρίπτυχο προκλήσεων που η ελληνική οικονομία θα πρέπει να αντιμετωπίσει.
Το Ταμείο τονίζει ότι οι οικονομικές προοπτικές της Ελλάδας έχουν βελτιωθεί αισθητά, με το πραγματικό ΑΕΠ να διευρύνεται πέρα από το επίπεδο τάσης που επικρατούσε πριν από την πανδημία. Ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ έχει μειωθεί κάτω από το προπανδημικό του επίπεδο, ενώ οι κίνδυνοι χρηματοδότησης του χρέους περιορίζονται μεσοπρόθεσμα λόγω της ευνοϊκής διάρθρωσης του χρέους. Το τραπεζικό σύστημα παρέμεινε ανθεκτικό με βελτιωμένους ισολογισμούς.
Ωστόσο, η οικονομία αντιμετωπίζει μακροοικονομικές προκλήσεις εν μέσω της σημαντικής σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής, του επίμονου πυρήνα του πληθωρισμού και της αύξησης των τιμών των ακινήτων. Οι διαρθρωτικές ανισορροπίες που προκύπτουν από τις χαμηλές αποταμιεύσεις των νοικοκυριών και το ακόμη χαμηλό επίπεδο επενδύσεων, καθώς και η διαρθρωτική μετατόπιση από την κλιματική αλλαγή επιβαρύνουν τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης. Η επίτευξη υψηλότερης και πιο πράσινης ανάπτυξης και η διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας με παράλληλη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας απαιτεί το κατάλληλο μείγμα πολιτικής που θα στοχεύει στη συνέχιση της δημοσιονομικής εξυγίανσης με τρόπο φιλικό προς την ανάπτυξη, στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και στην επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων υπέρ της ανάπτυξης .
Ισχυρή ανάκαμψη παρά τον υψηλό πληθωρισμό
Η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε ισχυρή το 2023. Το πραγματικό ΑΕΠ συνέχισε να επεκτείνεται με σταθερό ρυθμό το πρώτο εξάμηνο του 2023 κατά 2½% (εποχικά προσαρμοσμένος ετήσιος ρυθμός). Η ιδιωτική κατανάλωση ήταν ισχυρή λόγω της αύξησης των πραγματικών μισθών και της σταδιακής μείωσης των υπερβολικών αποταμιεύσεων των νοικοκυριών που προκλήθηκαν από την πανδημία. Η αύξηση των επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου παρέμεινε εύρωστη χάρη στις συνεχιζόμενες επενδύσεις που χρηματοδοτούνται μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης.
Τα στοιχεία υψηλής συχνότητας υποδηλώνουν ότι η συνολική οικονομική δυναμική παρέμεινε ισχυρή το τρίτο τρίμηνο παρά μια σειρά φυσικών καταστροφών (καύσωνες, πυρκαγιές και πλημμύρες). Το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε στο 10% τον Σεπτέμβριο, σε χαμηλό επίπεδο δεκαετίας. Ο γενικός και ο πυρήνας του πληθωρισμού επιβραδύνθηκαν σε 3,8% και 3,6%, αντίστοιχα, τον Οκτώβριο λόγω της εξομάλυνσης των τιμών της ενέργειας και των επιδράσεων βάσης, αλλά παραμένουν υψηλοί εν μέσω της σύσφιξης της αγοράς εργασίας. Οι τιμές των οικιστικών ακινήτων έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 50 % από το κατώτατο σημείο του 2017, αλλά εξακολουθούν να παραμένουν κάτω από τα προ της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης επίπεδά τους.
Η αναγκαία και συνεχής πρόοδος στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχει βελτιώσει τις επενδύσεις και την αύξηση της παραγωγικότητας. Έχει σημειωθεί καλή πρόοδος στον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της ενοποίησης διαφόρων κυβερνητικών υπηρεσιών. Οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, όπως ο εκσυγχρονισμός της εργατικής νομοθεσίας και των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης, έχουν διευκολύνει την προσαρμογή της αγοράς εργασίας μετά την πανδημία. Οι δράσεις της ενισχυμένης αρχής ανταγωνισμού συνέβαλαν στην αύξηση του ανταγωνισμού στην αγορά. Με βάση αυτή την πρόοδο, η δυνητική ανάπτυξη της Ελλάδας εκτιμάται ότι θα έχει γίνει θετική το 2022, για πρώτη φορά μετά την κρίση δημόσιου χρέους.
Το τραπεζικό σύστημα παρέμεινε ανθεκτικό, υποστηριζόμενο από τη στήριξη της πολιτικής και την ενίσχυση των ισολογισμών, ενώ η ποιότητα του ενεργητικού βελτιώθηκε περαιτέρω, με τον δείκτη των μη εξυπηρετούμενων δανείων να μειώνεται κάτω από το 5% το στο β’ τρίμηνο του 2023 στις συστημικά σημαντικές τράπεζες, με τη στήριξη των συνεχιζόμενων τιτλοποιήσεων στο πλαίσιο του προγράμματος «Ηρακλής». Ο χαμηλότερος δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων, σε συνδυασμό με τα υψηλότερα καθαρά περιθώρια επιτοκίου, συνέβαλε στην ισχυρή ανάκαμψη των τραπεζικών κερδών, ενισχύοντας την κεφαλαιακή επάρκεια. Εν μέσω συνεχών εισροών καταθέσεων λόγω της ισχυρής ανάπτυξης, το τραπεζικό σύστημα διατήρησε επίσης σημαντικά αποθέματα ρευστότητας παρά τις σημαντικές αποπληρωμές των στοχευμένων πράξεων μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ (TLTRO).
Το πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί με ισχυρή αύξηση κατά 2,5% και 2% το 2023 και το 2024, αντίστοιχα, προτού συγκρατηθεί προς το μεσοπρόθεσμο διάστημα. Η ιδιωτική κατανάλωση θα υποστηριχθεί από τη θετική αύξηση των πραγματικών μισθών, ενώ η επενδυτική δραστηριότητα θα συνεχίσει να επεκτείνεται με την εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας . Ωστόσο, στο πλαίσιο των δημογραφικών αντιξοοτήτων, της λήξης της χρηματοδότησης του ΕΣΠΑ το 2026 και της ακόμη χαμηλής δυνητικής ανάπτυξης, η αύξηση του ΑΕΠ προβλέπεται να μετριαστεί σε περίπου 1¼% μεσοπρόθεσμα. Ο γενικός πληθωρισμός προβλέπεται να φθάσει το 2% έως το τέλος του 2025, καθώς οι πιέσεις στον πυρήνα του πληθωρισμού θα διαλυθούν μόνο σταδιακά, παρά τη συνεχιζόμενη εξομάλυνση των τιμών των τροφίμων και των καυσίμων.
Οι κίνδυνοι είναι πιο ισορροπημένοι για την ανάπτυξη, αλλά με ανοδικές τάσεις για τον πληθωρισμό. Μια πιθανή κλιμάκωση του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία και η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα μπορούσαν να διαταράξουν το εμπόριο και να προκαλέσουν νέες πιέσεις στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων και να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη. Η μεγαλύτερη από την αναμενόμενη επιμονή του πληθωρισμού στη ζώνη του ευρώ και τα υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα επιτόκια θα επιβαρύνουν την περιφερειακή και την εγχώρια ζήτηση. Πιο συχνά ακραία κλιματικά φαινόμενα θα μπορούσαν να διαταράξουν τον τουρισμό και τις συνολικές δραστηριότητες. Αντίθετα, η επιτάχυνση των φιλόδοξων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, σε συνδυασμό με τις ισχυρότερες από το αναμενόμενο αντιδράσεις της αγοράς στην αναβάθμιση της επενδυτικής βαθμίδας, θα μπορούσε να βελτιώσει περαιτέρω τις προοπτικές ανάπτυξης. Ο πληθωρισμός θα μπορούσε να παραμείνει υψηλός ως αποτέλεσμα των καιρικών σοκ, καθώς και των εγχώριων πιέσεων από τις πρόσφατες και αναμενόμενες αυξήσεις μισθών και συντάξεων.
Δημοσιονομική πολιτική
Η φιλική προς την ανάπτυξη δημοσιονομική εξυγίανση μπορεί να ενισχύσει περαιτέρω τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, υποστηρίζοντας παράλληλα την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς και την πράσινη ανάπτυξη. Με το χρέος να παραμένει πολύ υψηλό, η συνεχιζόμενη δημοσιονομική εξυγίανση με το πρωτογενές πλεόνασμα να αυξάνεται στο 2,1% του ΑΕΠ το 2024, από 1,1% που προβλέπεται για το 2023, θα συμβάλει στην περαιτέρω μείωση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ, περιορίζοντας παράλληλα τις πρόσθετες πιέσεις στον πληθωρισμό. Εν μέσω ισχυρής αύξησης των εσόδων, η διατήρηση ενός πρωτογενούς πλεονάσματος περίπου 2% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα θα βελτιώσει περαιτέρω τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, ενώ θα προσφέρει πρόσθετο χώρο για δημόσιες επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από το εσωτερικό και κρίσιμες κοινωνικές δαπάνες. Αυτό θα συνέβαλε στη μείωση του μεγάλου επενδυτικού κενού της Ελλάδας, διατηρώντας παράλληλα τον λόγο του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ σταθερά σε πτωτική πορεία.
Ο περιορισμός των πιέσεων στις δαπάνες είναι κρίσιμος για να διατηρηθεί ο δημοσιονομικός χώρος για κρίσιμες κοινωνικές και κεφαλαιουχικές δαπάνες. Οι πιέσεις στις δαπάνες θα πρέπει να αντισταθούν σε μη διακριτικούς τομείς, όπως οι μισθοί και οι συντάξεις του δημόσιου τομέα, οι οποίες εξακολουθούν να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα σε διακρατική σύγκριση. Αντίθετα, οι επενδυτικές ανάγκες είναι μεγάλες, μεταξύ άλλων για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Οι κρίσιμες κοινωνικές δαπάνες, όπως οι στοχευμένες κοινωνικές μεταβιβάσεις, η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση, θα πρέπει να προστατευθούν ή να επεκταθούν για μια ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες για την ενίσχυση του δικτύου κοινωνικής ασφάλειας, μεταξύ άλλων μέσω μιας ενιαίας πύλης για παροχές, θα προστατεύσουν καλύτερα τους ευάλωτους.
Η προώθηση των δημοσιονομικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων θα ενισχύσει τη δημοσιονομική διακυβέρνηση και θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής. Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες των αρχών για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, συμπεριλαμβανομένων στοχευμένων μεταρρυθμίσεων για τους αυτοαπασχολούμενους, είναι σημαντικές και ευπρόσδεκτες. Η συνέχιση των προσπαθειών για την προώθηση των ψηφιακών συναλλαγών και τον εξορθολογισμό των φορολογικών κινήτρων θα βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της συλλογής εσόδων. Δεδομένων των προγραμματισμένων μεγάλων επενδύσεων στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, η διαχείριση των δημόσιων επενδύσεων θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω.
Διασφάλιση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας
Η παρακολούθηση και η διαχείριση των κινδύνων που συνδέονται με τα επιτόκια, τη ρευστότητα και τη χρηματοδότηση και τα πιστωτικά ανοίγματα θα πρέπει να ενισχυθεί, υποστηριζόμενη από μια ισχυρή κεφαλαιακή βάση των τραπεζών. Σε ένα περιβάλλον υψηλότερων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα επιτοκίων, ο επιτοκιακός κίνδυνος των τραπεζών και η καταλληλότητα των στρατηγικών διαχείρισης κινδύνων που εφαρμόζουν πρέπει να παρακολουθούνται στενά. Οι εποπτικές αρχές θα πρέπει να παρακολουθούν και να υποβάλλουν σε stress tests τις συνθήκες χρηματοδότησης και ρευστότητας των τραπεζών, καθώς η αντικατάσταση του TLTRO με ακριβότερη χρηματοδότηση από την αγορά μπορεί να δημιουργήσει προκλήσεις. Η προληπτική διαχείριση των πιστωτικών κινδύνων δικαιολογείται για να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες διατηρούν άνετα κεφαλαιακά αποθέματα. Οι εποπτικές αρχές θα πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι οι τράπεζες προσαρμόζουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα για να διασφαλίσουν βιώσιμη κερδοφορία, ενώ τα προσωρινά αυξημένα κέρδη θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία κεφαλαιακών αποθεμάτων και την αποκατάσταση της ποιότητας του κεφαλαίου.
Η εργαλειοθήκη μακροπροληπτικής πολιτικής θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω και να χρησιμοποιηθεί πιο ενεργά για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τραπεζικού τομέα. Συμπληρώνοντας την οργανική συσσώρευση και έκδοση τραπεζικού κεφαλαίου, η ενεργοποίηση ενός θετικού ουδέτερου αντικυκλικού κεφαλαιακού αποθέματος ασφαλείας θα βοηθούσε στην προστασία των τραπεζών από ενδεχόμενες συστημικές διαταραχές. Μέτρα με βάση τον δανειολήπτη για τους δανειολήπτες ενυπόθηκων δανείων -όπως ανώτατα όρια για τον λόγο δάνειο προς αξία και ανώτατα όρια για τον λόγο εξυπηρέτησης χρέους προς εισόδημα- θα ενίσχυαν την ανθεκτικότητα των νοικοκυριών και, κατά συνέπεια, θα περιόριζαν τις ευπάθειες του τραπεζικού συστήματος έναντι της ενδεχόμενης έκρηξης της αγοράς ακινήτων.
Εφαρμογή μεταρρυθμίσεων για υψηλότερη και πιο πράσινη ανάπτυξη
Επιτάχυνση των ρυθμιστικών μεταρρυθμίσεων για τη στήριξη των επιχειρήσεων. Οι κανονισμοί θα πρέπει να εξορθολογιστούν για να διευκολυνθεί η είσοδος και η έξοδος επιχειρήσεων, καθώς και οι μεταβάσεις θέσεων εργασίας σε όλους τους τομείς, γεγονός που θα συμβάλει στη βελτίωση του επιχειρηματικού δυναμισμού και της παραγωγικότητας. Οι τρέχουσες προσπάθειες των αρχών για την ψηφιοποίηση θα μπορούσαν να οξύνουν την εστίαση στην εξυπηρέτηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οικονομικά οφέλη και τα οφέλη για την απασχόληση.
Διασφάλιση υψηλότερης συμμετοχής στην εργασία και καλύτερα καταρτισμένου εργατικού δυναμικού. Η κλιμάκωση του συστήματος δια βίου μάθησης, μεταξύ άλλων σε ψηφιακές και πράσινες δεξιότητες, θα μπορούσε να μειώσει τις ελλείψεις δεξιοτήτων και να συμβάλει στην αντιμετώπιση των σημείων συμφόρησης για την απασχόληση των νέων και των γυναικών. Μια πιο στοχευμένη πολιτική στήριξη, όπως η βελτίωση της διαθεσιμότητας και της οικονομικής προσιτότητας της παιδικής μέριμνας και η μείωση του οριακού φόρου εισοδήματος των δεύτερων μισθωτών, θα βοηθούσε στην αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό.
Ενίσχυση των μεταρρυθμίσεων του δικαστικού συστήματος και των εξωδικαστικών διαδικασιών. Η περαιτέρω πρόοδος για την επιτάχυνση της διευθέτησης του χρέους μέσω αναδιαρθρώσεων στο πλαίσιο της πλατφόρμας εξωδικαστικών ρυθμίσεων και μέσω των επίσημων διαδικασιών βάσει του νέου κώδικα αφερεγγυότητας θα συμβάλει στη βελτίωση του επιχειρηματικού δυναμισμού. Θα συμβάλει επίσης στην αύξηση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα με την περαιτέρω μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών και των προβληματικών χρεών που ανακτώνται από τους φορείς διαχείρισης πιστώσεων.
Απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων των αρχών για το κλίμα και την πράσινη μετάβαση, δεδομένης της κυριαρχίας των ορυκτών καυσίμων στην ενέργεια, η ισχυρή εφαρμογή του πλαισίου πολιτικής των αρχών για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για τον εξορθολογισμό του πλαισίου αδειοδότησης για νέες επενδύσεις και την καλύτερη ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, θα επιταχύνει την πρόοδο, ενισχύοντας παράλληλα την ενεργειακή ασφάλεια. Οι αρχές θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο αύξησης του φόρου άνθρακα (συμπεριλαμβανομένων των ειδικών φόρων κατανάλωσης και των τελών) σε τομείς όπως οι μεταφορές, ώστε να δοθούν περαιτέρω κίνητρα για την ταχεία και αποτελεσματική πράσινη μετάβαση, καθώς η τιμή της ενέργειας συνεχίζει να ομαλοποιείται.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
