2019: Το έτος της ολικής επαναφοράς των τραπεζών

Ένα και κάτι χρόνο πριν, τους τελευταίους μήνες του 2018 και τις πρώτες εβδομάδες του 2019, όλα φαίνονταν χαμένα στις τράπεζες: η κατάρρευση των τραπεζικών μετοχών, που ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2018 και κορυφώθηκε τον Ιανουάριο 2019, θύμιζε μέρες του 2012 και του 2015.

Οι φήμες έδιναν και έπαιρναν για την κατάσταση των τραπεζών και πολλοί προεξοφλούσαν νέο αδιέξοδο, εξαιτίας των μη εξυπηρετούμενων δανείων, και νέα ανακεφαλαιοποίηση.

Η έκθεση της Lansdowne η οποία, μεταξύ άλλων, ανέφερε τη νέα ανάγκη κεφαλαιακής ενίσχυσης των τραπεζών κατά 7 δισ. ευρώ, η διαγραφή των μετοχών της Εθνικής, Eurobank και Πειραιώς από τον δείκτη MSCI, η ανησυχία για τη δυσκολία της Πειραιώς να προχωρήσει σε ομολογιακή έκδοση Tier 2 και οι επιθετικές «ανοιχτές» πωλήσεις από ξένα χαρτοφυλάκια αποτέλεσαν τα μεγάλα βαρίδια που οδήγησαν τις μετοχές του κλάδου σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα τιμών.

Τη Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2019, ο δείκτης των τραπεζών βρέθηκε στο ναδίρ στις 281,70 μονάδες ενώ εκείνες τις ημέρες η μετοχή της Alpha Bank βρέθηκε στα 0,87 ευρώ (2/2/19), της Εθνικής Τράπεζας στα 0,92 ευρώ (21.01.19), της Eurobank 0,4740 ευρώ (21.01.19) και της Τράπεζας Πειραιώς στα 0,57 ευρώ (31.01.19).

Βελτίωση σε όλα τα μέτωπα

Οι δυσοίωνες εκτιμήσεις όχι μόνο δεν επαληθεύτηκαν αλλά τελικά οι τράπεζες αποχαιρετούν το 2019 έχοντας σημειώσει μεγάλη πρόοδο σε όλα τα κρίσιμα μέτωπα, τερματίζοντας παράλληλα την ανησυχία για την ανάγκη νέας ανακεφαλαιοποίησης.

«Κόκκινα» δάνεια. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, στο τέλος Ιουνίου το συνολικό απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων συρρικνώθηκε στα 75,4 δισ. ευρώ, μειωμένο κατά 7,9% ή κατά 6,4 δισ.. ευρώ σε σχέση με το Δεκέμβριο του 2018 (81,8 δισεκ. Ευρώ). Σημειώνεται ότι η συνολική μείωση των «κόκκινων» δανείων από το υψηλότερο σημείο τους (107,2 δισ. ευρώ), το Μάρτιο του 2016, έφθασε το 30% ή κατά 31,8 δισ. ευρώ.

Ρευστότητα. Οι βελτιωμένες προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και η εκτόξευση των προσδοκιών σε ιστορικά υψηλά επίπεδα βοήθησαν αποφασιστικά στην ενίσχυση των καταθέσεων των τραπεζών αλλά και την διεύρυνση των πηγών χρηματοδότησης των τραπεζών. Στο τέλος Οκτωβρίου 2019, οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα, επιχειρήσεων και νοικοκυριών, ανήλθαν στα 139,69 δισ. ευρώ, έναντι 134,48 δισ. ευρώ στο τέλος του 2018, 126,3 δισ. ευρώ το 2017 και 121,38 δισ. ευρώ το 2016. Η έκδοση καλυμμένων ομολογιών από τις τράπεζες ήδη έχει αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό τη χρηματοδότηση από τον ELA (από τον οποίοι οι εγχώριες τράπεζες πλέον έχουν απεξαρτηθεί), ενώ σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται ως εξασφαλίσεις στεγαστικά δάνεια διαφορετικών διαβαθμίσεων. Μάλιστα ορισμένες εκδόσεις καλυμμένων ομολογιών γίνονται δεκτές από το Ευρωσύστημα ως εξασφαλίσεις μετά την απόκτηση πιστοληπτικής αξιολόγησης επενδυτικής βαθμίδας.

Κερδοφορία. Η κερδοφορία των τραπεζών βελτιώθηκε, αν και η βελτίωση στηρίχθηκε σε έκτακτους παράγοντες: τα κέρδη από πωλήσεις ομολόγων. Το εννεάμηνο του 2019 τα καθαρά έσοδα (λειτουργικά έσοδα μείον λειτουργικά έξοδα) εμφάνισαν άνοδο και τα κέρδη προ φόρων αυξήθηκαν σημαντικά έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2018. Όσον αφορά την κεφαλαιακή επάρκεια, τόσο ο Δείκτης Κεφαλαίου Κοινών Μετοχών (Common Equity Tier 1 – CET1) όσο και ο Δείκτης Κεφαλαιακής Επάρκειας σε ενοποιημένη βάση παρέμειναν στο τέλος Σεπτεμβρίου 2019 σε ικανοποιητικό επίπεδο (15,9% και 16,9% αντίστοιχα).

Τα μεγάλα γεγονότα που άλλαξαν το κλίμα

Για την αλλαγή του κλίματος συνέβαλε καθοριστικά η βελτίωση των συνθηκών στην οικονομία, η εκτόξευση των προσδοκιών μετά την μεγάλη νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις ευρωεκλογές αλλά και οι σημαντικές πρωτοβουλίες των διοικήσεων των τραπεζών που κατάφεραν να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών.

Η ανακοίνωση του Σχεδίου Επιτάχυνση  τον Νοέμβριο του 2018 από την Eurobank αποτέλεσε μια μείζονος σημασίας εξέλιξη. Ωστόσο, παρά τις προσδοκίες, το σχέδιο αντιμετωπίστηκε με επιφυλάξεις καθώς το μέγεθος και η πολυπλοκότητα του σχεδίου έκανε πολλούς να αμφιβάλλουν για την υλοποίησή του. Η διοίκηση της Eurobank προχώρησε γρήγορα και αποτελεσματικά το 2019 στην υλοποίηση του σχεδίου ενώ πριν λίγες ημέρες ανακοινώθηκε και η ολοκλήρωση του Project Cairo, τελευταίου μεγάλου σταθμού του σχεδίου. 

Η Τράπεζα Πειραιώς προχώρησε σε δυο μεγάλες κινήσεις που χαρακτηρίστηκαν ως game changer: την έκδοση χρεογράφων Tier 2 μειωμένης εξασφάλισης και την συμφωνία με την Intrum. Τον περασμένο Ιούνιο η Πειραιώς προχώρησε στην έκδοση ομολόγου μειωμένης εξασφάλισης, ύψους 400 εκατ. ευρώ, ενισχύοντας την κεφαλαιακής της βάση κατά 90 μονάδες βάσης επιλύοντας την μεγαλύτερη εκκρεμότητα του σχεδίου κεφαλαιακής ενίσχυσης. Παράλληλα ολοκληρώθηκε η μεγάλη στρατηγική συμφωνία με την Intrum ένα σημαντικό βήμα στην προσπάθεια της τράπεζας για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.    

Στην παγίωση του θετικού κλίματος στον κλάδο συνέβαλε επίσης η επιτυχής ομολογιακή έκδοση μειωμένης εξασφάλισης (Tier 2) της Εθνικής Τράπεζας. 

Τέλος, εξαιρετικά θετική επίδραση στην αγορά είχε το project Galaxy, της Alpha Bank, το οποίο επιταχύνει δραστικά τον βηματισμό της τράπεζας για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και την επιστροφή της τράπεζας στην κανονικότητα. Το σχέδιο περιλαμβάνει μια τιτλοποίηση μαμούθ, ύψους 12 δισ. ευρώ, μέσω της οποίας ο δείκτη των μη εξυπηρετούμενων πιστωτικών ανοιγμάτων αναμένεται να μειωθεί από 44,1% σε λιγότερο από 20% έως το τέλος του 2020, και ο δείκτης NPL σε λιγότερο από 10%. 

Στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των επενδυτών για τον κλάδο συνέβαλαν επίσης η πλήρης άρση των capital controls και η ολοκλήρωση και νομοθέτηση του σχεδίου κρατικών εγγυήσεων «Ηρακλής», το οποίο θα διευκολύνει την υλοποίηση των μεγάλων τιτλοποιήσεων που σχεδιάζουν οι τράπεζες.

Η πορεία των τραπεζικών μετοχών το 2019

Οι προκλήσεις του νέου έτους

Η σημαντική πρόοδος που σημειώθηκε την εφετινή χρονιά ασφαλώς δεν σημαίνει ότι τα προβλήματα λύθηκαν. Οι τράπεζες παραμένουν αντιμέτωπες με σοβαρές προκλήσεις οι οποίες αν δεν αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά και έγκαιρα θα μπορούσαν να παρασύρουν τον κλάδο σε νέες περιπέτειες. Σημειώνεται ότι ακόμα και αν τα σχέδια των τραπεζών για την μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων υλοποιηθούν στο ακέραιο και σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα, ακόμα και τότε οι ελληνικές τράπεζες θα έχουν υπερτριπλάσιους δείκτες καθυστερήσεων σε σχέση με τις ευρωπαϊκές τράπεζες.

Η υλοποίηση των τιτλοποιήσεων μέσω του σχεδίου «Ηρακλής» θα είναι μια μεγάλη πρόκληση καθώς πρόκειται για εξαιρετικά απαιτητικές συναλλαγές που για να ολοκληρωθούν θα πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά ένας μεγάλος αριθμός τεχνικών ζητημάτων. Σημειώνεται ότι σε εκκρεμότητα παραμένει το ζήτημα της στάθμισης του κινδύνου των τίτλων που θα εκδοθούν στο πλαίσιο του «Ηρακλή».

Οι διοικήσεις των τραπεζών εκτός του εξαιρετικά απαιτητικού ζητήματος των «κόκκινων» δανείων θα πρέπει να προετοιμαστούν για το stress test που θα διενεργήσει στις συστημικές τράπεζες η ΕΚΤ, να αντιμετωπίσουν το ζήτημα της μείωσης του κόστους αλλά και της ενίσχυσης της κερδοφορίας μέσω νέων τραπεζικών εργασιών.