Το γραφειοκρατικό λάθος που… γκρέμισε το Τείχος του Βερολίνου

Ήταν Πέμπτη 9 Νοεμβρίου 1989, ακριβώς πριν από τριάντα χρόνια, όταν ένα από τα πιο κολοσσιαία διοικητικά λάθη στην ιστορία, όπως το έθεσε ένας διπλωμάτης, οδήγησε στην κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου και μαζί του της Ανατολικής Γερμανίας και λίγο αργότερα της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας.

Ποιο ήταν το λάθος; Μια μικρή παρανόηση για το πώς οι πολίτες της Ανατολικής Γερμανίας μπορούσαν να ταξιδέψουν πιο εύκολα στις χώρες της δύσης.

Η Πέμπτη 9/11 ξεκίνησε φυσιολογικά με τους ανθρώπους να πηγαίνουν κανονικά στη δουλειά τους ολοκληρώνοντας το οκτάωρό τους. Ωστόσο πίσω από την ρουτίνα της καθημερινότητας η κατάσταση σιγόβραζε και στην ατμόσφαιρα πλανιόταν, εδώ και εβδομάδες, η αίσθηση της κρίσης και η προσδοκία της αλλαγής.

Το καθεστώς εμφανίζονταν ανήμπορο να αντιδράσει στη μαζική φυγή που σημειώνονταν με χιλιάδες ανατολικογερμανούς να εγκαταλείπουν τη χώρα, μέσω Τσεχοσλαβακίας.

Ωστόσο ένας ελιγμός επιχειρήθηκε από το καθεστώς με την κατάρτιση ενός νέου ταξιδιωτικού νόμου ο οποίος προέβλεπε ότι όποιος έχει διαβατήριο και βίζα θα μπορούσε να ταξιδέψει μέσω οποιουδήποτε συνοριακού περάσματος ανάμεσα στο Ανατολικό και Δυτικό Βερολίνο. Σύμφωνα με τον νόμο οι ανατολικογερμανοί θα έπρεπε να κάνουν σχετική αίτηση και να λάβουν άδεια εξόδου.

Όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν ακριβώς όπως τα περίμεναν οι κουμμουνιστές γραφειοκράτες.

Το απόγευμα της Πέμπτης στέλεχος της κυβέρνησης της ανατολικής Γερμανίας έφτασε στο Διεθνές Κέντρο Τύπου για προγραμματισμένη ενημέρωση των δημοσιογράφων, όπου μεταξύ άλλων θα παρουσιάζονταν και ο νέος ταξιδιωτικός νόμος με τον οποίο το κόμμα ήλπιζε ότι θα καθησύχαζε τον κόσμο περιορίζοντας την μαζική φυγή.

Η ενημέρωση και οι απαντήσεις στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων κύλισαν μονότονα μέχρι τις 7 το απόγευμα όταν ο αξιωματούχος έφτασε στο θέμα του νέου ταξιδιωτικού νόμου τονίζοντας ότι: «είναι δυνατόν για κάθε πολίτη της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ΛΔΓ) να φύγει από τη χώρα χρησιμοποιώντας συνοριακά σημεία διέλευσης της ΛΔΓ».

Οι δημοσιογράφοι του ζήτησαν να διευκρινίσει τι ακριβώς εννοούσε και ο αξιωματούχος διάβασε και πάλι το δελτίο τύπου: «Δύναται να γίνει αίτηση για ιδιωτικό ταξίδι προς ξένες χώρες χωρίς παρουσίαση υπαρχόντων απαραίτητων εγγράφων για τη βίζα ή αποδείξεων για την ανάγκη ταξιδιού ή οικογενειακών συγγενών… Τα αρμόδια τμήματα για τα διαβατήρια και τον έλεγχο καταχωρήσεων έχουν εντολές να εκδίδουν βίζα για επ’ αόριστον έξοδο χωρίς χρονοτριβή», τόνισε.

Και πότε θα εφαρμοστεί ο κανονισμός αυτός;, ρώτησε ένας δημοσιογράφος για να λάβει την απάντηση «από όσο γνωρίζω, αμέσως χωρίς χρονοτριβή». Μια λάθος δήλωση με άμεσες και ιστορικές συνέπειες.

Στις 19.30 τα ειδησεογραφικά πρακτορεία σε όλο τον κόσμο μετέδιδαν την είδηση σχετικά με το άνοιγμα των συνόρων ενώ λίγο αργότερα ο τηλεοπτικός σταθμός ARD της Δυτικής Γερμανίας με εκατομμύρια τηλεθεατές στην Ανατολική Γερμανία ανακοίνωσε ότι πρόκειται για μια «ιστορική ημέρα με την ΛΓΔ να ανοίγει τα σύνορά της».

Ακολούθησε τσουνάμι. Πριν τελειώσει η εκπομπή που μετέδωσε το άνοιγμα των συνόρων εκατοντάδες ανατολικογερμανοί συγκεντρώθηκαν στα συνοριακά φυλάκια ζητώντας να ανοίξουν τις πύλες ενώ οι σαστισμένοι φρουροί, που δεν είχαν καμία ενημέρωση δεν ήξεραν τι να κάνουν. Όταν το κομμουνιστικό κόμμα κατάλαβε τον κίνδυνο προσπάθησε με εντολές να αποτρέψει τον κόσμο ωστόσο ήταν αργά.

Στις 22.30 τουλάχιστον 20.000 άνθρωποι είχαν μαζευτεί στο σημείο ελέγχου της Οδού Μπορνχολμερ και οι στρατιωτικοί ζητούσαν απεγνωσμένα οδηγίες κανείς όμως από την κυβέρνηση δεν ήξερε πως να αντιδράσει ώσπου κάποια στιγμή ο επικεφαλής του σημείου ελέγχου μην μπορώντας να αντιμετωπίσει τα πλήθη έδωσε εντολή σε δυο άντρες του να σηκώσουν τις πύλες. Λίγα λεπτά μετά άνοιξαν και οι πύλες στο Checkpoint Charlie: απέραντα πλήθη ξεχύθηκαν στους δρόμους ενώ δυτικογερμανοι συγκεντρώνονταν στην άλλη πλευρά με λουλούδια και σαμπάνιες για να υποδεχθούν τους ανατολικογερμανούς.

Τα μεσάνυχτα και τα έξι σημεία ελέγχου ήταν ανοιχτά, και οι 12.000 συνοριοφύλακες είχαν διαταχθεί να επιστρέψουν στους στρατώνες τους. Το Τείχος του Βερολίνου περνούσε στην ιστορία.

Λίγο μετά τα μεσάνυχτα άνθρωποι από την ανατολική και την δυτική Γερμανία άρχισαν να χορεύουν στο Τείχος, χορός που εξελίχθηκε σε ένα μεγάλο πάρτι!

Κανένας από τους ηγέτες του Κουμουνιστικού Κόμματος δεν δέχθηκε ότι επρόκειτο για λάθος, για μια λάθος δήλωση, ενώ ακολούθησαν πολλές θεωρίες συνωμοσίας μεταξύ αυτών και ορισμένες που αποδίδουν το λάθος του αξιωματούχου σε παρέμβαση της CIA.

Το κείμενο έχει βασιστεί στο βιβλίο του Victor Sebestyen, «Η Πτώση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας», Εκδόσεις Ψυχογιός.