Μία πόλη φάντασμα έγινε το – συνήθως – πολύβοο Άμστερνταμ με το ξέσπασμα της επιδημίας: Τα σοκάκια με τα «κόκκινα φώτα» άδειασαν από περαστικούς και τουρίστες, οι sex workers απομακρύνθηκαν από τα παράθυρα – βιτρίνες και τα περίφημα coffee shops άδεια σαν από πελάτες.
Με την ξαφνική «απουσία» των 1 εκατ. τουριστών που έχει η πόλη κατά μέσο όρο κάθε μήνα – αριθμός που ξεπερνάει τον πληθυσμό της – η πανδημία έκανε πια σαφές με τον πλέον ηχηρό τρόπο κάτι που οι ντόπιοι συζητούσαν για χρόνια: οι Ολλανδοί έχουν απομακρυνθεί πλήρως από το κέντρο της πρωτεύουσας τους. Τώρα, όπως σημειώνει το Bloomberg, ξεκινάει ένας αγώνας για να το πάρουν και πάλι πίσω.
«Έδειξε οδυνηρά πόσο λίγοι άνθρωποι ζουν πραγματικά στο κέντρο και πόσο λίγα έχει να προσφέρει στους ντόπιους», δήλωσε στο Bloomberg ο Mascha ten Bruggencate, ο οποίος προεδρεύει του συμβουλίου της κεντρικής περιοχής του Άμστερνταμ. «Πρέπει να το αλλάξουμε αυτό».
Πόλεις και χώρες σε όλο τον κόσμο μελετούν τώρα το τι πρέπει να κάνουν διαφορετικά στη μετα-Covid19 εποχή. Για το Άμστερνταμ, του οποίου τα 19 εκατ. ετήσιοι τουρίστες αποφέρουν περισσότερα από 6 δισ. ευρώ σε έσοδα, αυτό θα σημαίνει καλύτερη ισορροπία μεταξύ επισκεπτών και ντόπιων στο κέντρο της πόλης του. Η δήμαρχος του Άμστερνταμ, Φέμκε Χαλσέμα παρουσίασε ένα σχέδιο στα τέλη Μαΐου για να κάνει ακριβώς αυτό. Μεταξύ των μέτρων που συμπεριέλαβε σε μια επιστολή προς το τοπικό συμβούλιο περιλαμβανόταν η αγορά ακινήτων και ο περιορισμός των αδειών για να διασφαλιστεί ότι η παλιά πόλη δεν είναι απλώς γεμάτη με καταστήματα που πωλούν αναμνηστικά, κάνναβη και βάφλες με Nutella, αλλά μία αστική ζώνη με εταιρείες όπου οι κάτοικοι μπορούν να εργαστούν, σπίτια όπου μπορούν ζουν και παντοπωλεία και καταστήματα που τα εξυπηρετούν. Δεν θα είναι η πρώτη φορά που έχουν γίνει τέτοιες προσπάθειες. Ωστόσο, η κρίση της πανδημίας υπογράμμισε «την επείγουσα ανάγκη να σκεφτούμε το κέντρο της πόλης του μέλλοντος», δήλωσε η Χαλσέμα στην επιστολή της, σημειώνοντας πόσο υπερβολικά εξαρτάται από τους τουρίστες και την ανάγκη διαφοροποίησης του οικονομικού μοντέλου της πόλης.
Και άμεσα ήρθαν κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Στα τέλη Απριλίου, όταν η Adyen NV, μία από τις πιο επιτυχημένες εταιρείες fintech της χώρας, δήλωσε ότι θα νοικιάσει ένα γραφείο 17.000 τετραγωνικών μέτρων στην καρδιά της πόλης. Οι νέοι υπάλληλοι της Adyen «θέλουν να εργάζονται σε μια πόλη που είναι ζωντανή, οπότε μπορούν, για παράδειγμα, να επισκεφθούν ένα κατάστημα βιβλίων κατά τη διάρκεια του διαλείμματος ή να πάρουν ένα ποτό μαζί σε μια κοντινή βεράντα μετά από μια κουραστική μέρα δουλειάς», δήλωσε στο Blooomberg ο Chief Financial Officer της εταιρείας Ingo Uytdehaage.
Η τοπική αυτοδιοίκηση προσπαθεί ενεργά τώρα να προσελκύσει επιχειρήσεις εκεί, δήλωσε η Angelique Schouten, στέλεχος της Ohpen, μιας άλλης εταιρείας fintech. «Υπήρξε μια έξοδος εταιρειών από το κέντρο της πόλης εδώ τα τελευταία 15 χρόνια», είπε. «Με την άφιξη της Adyen, βλέπουμε κι άλλες εταιρείες να κινούνται στην ίδια κατεύθυνση».
Ένα βασικό κομμάτι του κυβερνητικού σχεδίου για την αναδιάρθρωση του Άμστερνταμ είναι να αλλάξει στην ουσία το τουριστικό μοντέλο. Οι τουρίστες δηλαδή θα πρέπει να «ξεχάσουν» τους οίκους ανοχής και τις καφετέριες που πολούν προιόντα κάναβης. Και αυτό σαν αλλαγή αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολο.
Η «ελευθεριακή» προσέγγιση για το σεξ, τα ναρκωτικά και τα πάρτι, για να μην αναφέρουμε τα γραφικά πλακόστρωτα παλιά κανάλια του Άμστερνταμ, τα κανάλια και τα στενά πολύχρωμα αρχοντικά, καθιστούν την πόλη έναν δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Όμως με την πάροδο των ετών, όπως στη Βενετία και τη Βαρκελώνη, οι επισκέπτες τελικά κατέκλυσαν τις οικιστικές ζώνες. Τα πράγματα έγιναν τόσο άσχημα, που υπήρξαν κινήσεις πολιτών που κόλλαγαν φωτογραφίες τους στους τοίχους και στα παράθυρά τους με μια πινακίδα που έλεγε, «Ζω εδώ».
«Το απορριμματοφόρα του δήμου πρέπει να περνούν πολλές φορές την ημέρα εδώ για να καθαρίσει το χάος», λέει ο Paul, 52χρονος, που ζει σε ένα από τα πολλά σοκάκια στην περιοχή του «δρόμου με τα κόκκινα φώτα» εδώ και 16 χρόνια και παραπονιέται όπως είναι λογικό για τον ολοένα και αυξανόμενο αριθμό τουριστών που ουρούν ή κάνουν εμετό από την πόρτα του. Θέλει η τοπική κυβέρνηση να κλείσει τα πορνεία και τις καφετέριες, και να φέρει πίσω τοπικούς λιανοπωλητές.
«Πρέπει να δώσουν πίσω αυτήν την περιοχή στους πολίτες, γιατί αν δεν το κάνουν τώρα, δεν θα συμβεί ποτέ», είπε.
Πιο εύκολα το λες όμως αυτό από ό,τι το κάνεις. Οι τοπικές αρχές συζήτησαν και εφάρμοσαν πολλές ιδέες με την πάροδο των ετών, όπως περιορισμούς στα τουριστικά ενοίκια και απαγόρευση καταστημάτων που τα εξυπηρετούν. Το συμβούλιο προσπάθησε ακόμη και να εξαγοράσει τους ιδιοκτήτες πορνείων για να τους κάνει να μετακινηθούν. «Το σημείο αιχμής ήταν περίπου το 2014», δήλωσε ο Geerte Udo, Διευθύνων Σύμβουλος του πρακτορείου branding του Άμστερνταμ. Όλοι άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι τα περισσότερα δεν είναι πάντα καλύτερα. Η εξυπηρέτηση της τουριστικής οικονομίας είχε γίνει ο μοναδικός σκοπός των πιο πολυσύχναστων τοποθεσιών. «Οι οίκοι ανοχής που ευδοκιμούν από τη συνεχή εισροή τουριστών δεν θέλουν να φύγουν. Οι πόρνες που εργάζονται στα πορνεία 330 παραθύρων στην περιοχή κόκκινου φώτων θεωρούν την περιοχή, γεμάτη κάμερες, ως ασφαλές μέρος και βλέπουν τους τουρίστες ως τη μεγαλύτερη ροή εισοδήματος. Η πανδημία έχει χτυπήσει σκληρά και τον κλάδο των εργαζομένων στο σεξ. Πολλοί εργαζόμενοι στον κλάδο αυτό έχουν αναγκαστεί να επιστρέψουν στις χώρες τους ή να εργάζονται παράνομα. Και παρόλο που οι οίκοι ανοχής πρόκειται να ανοίξουν ξανά τον Σεπτέμβριο, αναμένουν να καταφέρουν να κερδίσουν μόνο το 30% των κανονικών εσόδων. «Τα πράγματα δεν πάνε καλά», δήλωσε ο Masten Stavast, ο επικεφαλής της Agapi, μιας εταιρείας που ενοικιάζει χώρους σε εργαζόμενες του σεξ. Ενώ η οικονομική δυσπραγία των εταιρειών ενοικίασης πορνείων θα μπορούσε να δώσει στην πόλη την ευκαιρία να τις αγοράσει, τα ταμεία της τοπικής αυτοδιοίκησης εξαντλούνται. Επίσης, αυτό μπορεί να μην είναι μια στρατηγική νίκης. Μια προσπάθεια πριν από μια δεκαετία να εξαγοράσει περισσότερα από 100 πορνεία απέτυχε παταγωδώς καθώς η αξία του ακινήτου έπεσε χωρίς καμία επιχείρηση υψηλού επιπέδου να θέλει να εισέλθει. «Ας το παραδεχτούμε; οι πόρνες χρειάζονται τουρίστες, και οι τουρίστες θέλουν να δουν το Άμστερνταμ, και τι άλλο είναι το Άμστερνταμ εκτός από το παλιό Άμστερνταμ;» Ο Σταβαστ είπε.
Οι ιδιοκτήτες καφέ που πωλούν κάνναβη είναι επίσης επιφυλακτικοί στις προσπάθειες περιορισμού των πωλήσεων σε τουρίστες. Ο Paul Wilhelm, συνιδιοκτήτης δύο καφετέριων, ένα από τα οποία είναι από τα παλαιότερα του Άμστερνταμ, λέει ότι θα ήταν τρομερό για τις επιχειρήσεις.
Με τους ξένους τουρίστες που έφυγαν, τα καταστήματά του έχουν χάσει το 50% των εσόδων τους. Πολλές καφετέριες θα αναγκαστούν να βάλουν λουκέτο καθώς δε θα μπορούν να στηριχθούν μόνο στις πωλήσεις σε ντόπιους. Προειδοποιεί δε ότι σε περίπτωση αυστηρών μέτρων για τον περιορισμό των καφετεριών, πολλές από αυτές θα συνεχίσουν να δουλεύουν «παράνομα».
«Ένας τουρίστας μπορεί αρχικά να προσελκύεται από τις καφετέριες, αλλά αυτοί οι άνθρωποι κάνουν επίσης κράτηση σε ξενοδοχείο, επισκέπτονται ένα εστιατόριο και θα κάνουν μια βόλτα με καραβάκι στα κανάλια», είπε.«Ξοδεύουν χρήματα. Οι οικονομικοί καιροί θα είναι πολύ σκληροί τα επόμενα χρόνια, χρειαζόμαστε επίσης θέσεις εργασίας. Δεν μπορείς να έχεις το ειδυλλιακό μικρό χωριό και ταυτόχρονα να είσαι οικονομική μητρόπολη».
Για μερικούς, ο τουρισμός δεν είναι το πρόβλημα. Αυτό που χρειάζεται η πόλη είναι η αυστηρή επιβολή της νομοθεσίας για να διατηρούνται υπό έλεγχο τα αδύνατα στοιχεία, λέει ο 81χρονος συνταξιούχος Jan Dorreboom, ο οποίος ζει στην περιοχή του δρόμου με τα «κόκκινα φώτα» εδώ και 45 χρόνια.
«Η πορνεία των παραθύρων είναι μέρος του Άμστερνταμ, απλά ζήσε με αυτό», είπε. Και απ’ότι φαίνεται οι αρχές της πόλης δε διαφωνούν. Θέλουν όμως να επιστρέψουν και οι ντόπιοι στο κέντρο της πόλης και να υπάρξει και ανάπτυξη ενός εμπορικού – οικονομικού μοντέλου που να εξυπηρετεί και αυτούς.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
