Πολλά γράφονται τις τελευταίες ημέρες για τις υποψίες της αμερικανικής κυβέρνησης σχετικά με τον αφανή ρόλο της πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης Tik Tok. Επίσημα, η κυβέρνηση Μπάιντεν θέλει να σιγουρευτεί ότι τα δεδομένα των αμερικανών πολιτών-χρηστών του Tik Tok δεν θα διοχετεύονται στις κινεζικές κρατικές υπηρεσίες. Στην ουσία όμως, την απασχολούν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα, που έχουν ως κοινό παρανομαστή την ταχύτατα αυξανόμενη διείσδυση και επιρροή της Κίνας στην αμερικανική κοινωνία.
Αν διατηρηθεί η σημερινή δυναμική, πολύ σύντομα οι Κινέζοι θα έχουν την ευχέρεια να οργανώσουν τη συστηματική παραπληροφόρηση των πολιτών των ΗΠΑ, προκαλώντας σύγχυση, επηρεάζοντας τις πολιτικές εξελίξεις και αποδυναμώνοντας τη δημοκρατία. Ακόμη, θα αποκτήσουν τεχνολογικό προβάδισμα, «πατώντας» πάνω σε αμερικανικούς πόρους και αμερικανική τεχνογνωσία.
Το Tik Tok, επομένως, αποτελεί μια καλή πρόφαση για να επιχειρηθεί το χτίσιμο ενός αμυντικού θεσμικού μηχανισμού, που θα αμβλύνει τις πιο πάνω επιπτώσεις. Όμως, δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, για δύο κυρίως λόγους:
(α) Τα κινεζικά συμφέροντα στις ΗΠΑ συνυφαίνονται με κάποια ντόπια συμφέροντα και γι αυτό οι δύο πλευρές στέκονται ενωμένες απέναντι στις επιχειρούμενες αλλαγές. Αναφέρομαι κυρίως στους «λομπίστες», των οποίων η δραστηριότητα περιλαμβάνει την προσπάθεια επηρεασμού πολιτικών προσώπων, κυβερνητικών στελεχών, μελών ρυθμιστικών φορέων, δικαστών κλπ και θεωρείται νόμιμη.
(β) Οι πολιτικοί (βουλευτές, γερουσιαστές, κυβερνήτες πολιτειών) έχουν ως πρώτη προτεραιότητα την ικανοποίηση των χορηγών και ψηφοφόρων τους, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα το μακροπρόθεσμο εθνικό συμφέρον, το οποίο ίσως και να μην έχουν (όλοι τους) την ικανότητα να το αντιληφθούν.
Θα δώσω μερικά παραδείγματα:
- Την 23/3/2023, κλήθηκε ο διευθύνων σύμβουλος της Tik Tok (Shou Chew) από την αρμόδια διακομματική επιτροπή του Κογκρέσου, να δώσει απαντήσεις για το ρόλο της πλατφόρμας στις ΗΠΑ και τις επιπτώσεις της λειτουργίας της στην εθνική ασφάλεια. Σύμφωνα με το Politico, ο Chew είχε προετοιμαστεί για αυτή τη συνάντηση από πρώην μέλη της πιο πάνω επιτροπής, από βοηθούς του προεδρείου της Βουλής και από νομική ομάδα που στήριξε επιφανείς υποψηφίους κατά τις τελευταίες προεδρικές εκλογές. Επίσης, πριν από την ακρόαση είχε συναντήσεις με πρώην βουλευτές και των δύο κομμάτων. Να σημειώσουμε ακόμη ότι, κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2022, πάνω από 35 λομπίστες ασκούσαν πίεση στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση για λογαριασμό της ByteDance (μητρικής επιχείρησης του Tik Tok), μεταξύ των οποίων ήταν γερουσιαστές και μέλη της Βουλής. Να προσθέσουμε ότι ο σημερινός αντιπρόεδρος της Tik Tok, ο M. Beckerman, ήταν επί 12 χρόνια σύμβουλος πολιτικής του προέδρου της Επιτροπής Ενέργειας και Εμπορίου της Βουλής των ΗΠΑ και έχει χρησιμοποιηθεί από το Κογκρέσο ως ειδικός για θέματα που σχετίζονται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (όπως το Tik Tok).
- Πριν από λίγες ημέρες, ένας ρεπουμπλικανός γερουσιαστής ζήτησε να μην επισπευσθεί η απαγόρευση του Tik Tok, λέγοντας ότι αυτό θα ισοδυναμούσε με κίνηση ενάντια στην ελευθερία του λόγου και ενάντια στον ελεύθερο ανταγωνισμό. Οι βαθύτερες σκέψεις του βέβαια φάνηκαν από την παρατήρηση που έκανε ότι αν προχωρούσε το νομοσχέδιο ενάντια σε αυτή την κινέζικη εταιρία, το κόμμα του θα κινδύνευε να χάσει τεράστιο αριθμό ψήφων από τα 150 εκατομμύρια χρηστών του Tik Tok (είχαν προηγηθεί μηνύματα οργής χιλιάδων Αμερικανών χρηστών κατά του Κογκρέσου). Αλλά και αρκετοί βουλευτές του Δημοκρατικού κόμματος χαρακτήρισαν υπερβολικά αυστηρές τις κυοφορούμενες ρυθμίσεις για τον περιορισμό του Tik Tok.
Υπάρχουν βέβαια πολιτικοί και στην άλλη πλευρά, όπως οι 20-25 γερουσιαστές που προτείνουν την επιβολή περιορισμών στη συγκέντρωση προσωπικών δεδομένων (“RESTRICT Act”), όχι μόνο για την Tik Tok αλλά και για όλες τις άλλες πλατφόρμες όπως το Facebook, το Twitter κλπ.
Η διείσδυση της Κίνας
Όλα τα πιο πάνω δείχνουν τις εσωτερικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση των ΗΠΑ (στην προσπάθεια της να αντιμετωπίσει τέτοιες καταστάσεις) λόγω της συνύφανσης των συμφερόντων Αμερικανών και Κινέζων και της βραχυπρόθεσμης οπτικής των πολιτικών. Δεν είναι όμως μόνο αυτές. Υπάρχουν αρκετές ακόμη, όπως π.χ. η νομική ευχέρεια των κινεζικών επιχειρήσεων να καλύπτουν τη «διαδρομή» τους και έτσι να δυσκολεύουν τον εντοπισμό των βαθύτερων διασυνδέσεων τους με το Πεκίνο. Για παράδειγμα, η ByteDance μπήκε στις ΗΠΑ μέσω της εξαγοράς της Musical.ly (σε αυτή "πάτησε" το TikTok και πήρε τις σχετικές εγκρίσεις), η Shein μετέφερε το 2021 την έδρα της από το Χονγκ Κονγκ στη Σιγκαπούρη, η Temu έχει έδρα τη Βοστόνη και δραστηριοποιείται στις ΗΠΑ μέσω άλλης εταιρίας που έχει την έδρα της στο Delawere κλπ.
Η κατάσταση περιπλέκεται από τη συμμετοχή στο μετοχικό τους κεφάλαιο επενδυτικών funds, αμοιβαίων κεφαλαίων, ιδωτών, συνταξιοδοτικών ταμείων και πολλών ακόμη κατηγοριών επενδυτών από όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, όταν κάποιο μέλος του Κογκρέσου επεσήμανε στον διευθύνοντα σύμβουλο της Tik Tok ότι η μητρική επιχείρηση ByteDance ιδρύθηκε από τον Kινέζο Zhang Yiming, αυτός απάντησε ότι το 60% της ByteDance ανήκει σε διεθνείς επενδυτές και κυρίως σε Funds και ιδιώτες των ΗΠΑ. Άλλωστε και στο παρελθόν οι κινέζοι είχαν δείξει ότι μεταξύ των μετόχων τους ήταν η ιαπωνική SoftBank και οι αμερικάνικες KKR, Coatue, General Atlantic, Sequoia, Rowe Price, Susquehanna, BlackRock και Fidelity. Παρ όλα αυτά, η ByteDance (και μέσω αυτής το Tik Tok) ελέγχεται από το κινέζικο κράτος.
Ας δούμε όμως πόσο καλά τα καταφέρνουν οι Κινέζοι στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με στοιχεία της Sensor Tower (ειδική σε μετρήσεις για την on line αγορά των ΗΠΑ), τον Μάρτιο 2023, οι κινέζικες Temu (e-shop), CapCut (μονταζ), Tik Tok (κοινωνική δικτύωση) και Shein (μόδα), είχαν τις 4 πρώτες θέσεις σε downloads, με πέμπτο το Facebook. Πού οφείλεται άραγε αυτή η επιτυχία;
Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα που διαθέτει η Κίνα, είναι ο πληθυσμός της: 1.410 εκατομμύρια, δηλαδή 4,2 φορές ο πληθυσμός των ΗΠΑ (330 εκ.), 3,2 φορές της ΕΕ των 27 χωρών (450 εκ.) και 30% μεγαλύτερος από το σύνολο των χωρών που αποτελούν το σύνολο του ανεπτυγμένου δυτικού κόσμου. Έτσι, οι κινέζικες εταιρίες τεχνολογίας έχουν στη διάθεση τους πολλαπλάσιο ανθρώπινο δυναμικό από τους ανταγωνιστές τους, το οποίο είναι ταυτόχρονα εξειδικευμένο (πολλοί από αυτούς έχουν καταρτισθεί σε δυτικά πανεπιστήμια) και φθηνό. Επίσης, μπορούν να βελτιώνουν διαρκώς τις καινοτόμες εφαρμογές που αναπτύσσουν, γιατί έχουν την ευχέρεια να τις δοκιμάζουν στο ανθρώπινο μωσαϊκό των 1.410 εκατομμυρίων Κινέζων. Π.χ. η πλατφόρμα Douyin (που είναι «κλώνος» του Tik Tok και λειτουργεί στην Κίνα σύμφωνα με τους περιορισμούς του καθεστώτος), προσφέρεται για διαρκείς πειραματισμούς, με τελικό στόχο τη βελτίωση της διεθνούς παραλλαγής του Tik Tok. Όλα αυτά της δίνουν τη δυνατότητα να αναπτύξει και να προσφέρει εφαρμογές που «κάνουν κλικ» στους αμερικανούς.
Κοντά σε αυτά, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η Κίνα διοικείται από ένα de facto δικτατορικό καθεστώς, που έχει την ευχέρεια να διαθέτει κρατικούς πόρους και να καταστρώνει σχέδια στοχευμένης διείσδυσης στις δυτικές χώρες, σε περιβάλλον πλήρους αδιαφάνειας.
Όσο λοιπόν η Δύση δεν οργανώνει συστηματικά την άμυνα της, οι κινεζικές επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να εισχωρούν στις δυτικές κοινωνίες (με εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης, e-shopping κλπ), σε συντονισμό με το Πεκίνο, το οποίο θα αποκτά πολύτιμα στοιχεία σχετικά με τις προτιμήσεις, τις τάσεις, τις ευχέρειες και τους περιορισμούς του 1 δις ανθρώπων που ζουν εκεί. Ακόμη και η «αθώα» χρήση των στοιχείων αυτών, δίνει τη δυνατότητα διαρκούς βελτίωσης των αρχικών εφαρμογών και την ανάπτυξη νέων, που θα επιτρέπουν ακόμη μεγαλύτερη διείσδυση. Όμως, η λιγότερο αθώα χρήση τους θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη μοντέλλων τεχνητής νοημοσύνης που θα στοχεύουν στην πολύπλευρη εκμετάλλευση των αδυναμιών της Δύσης, εξασφαλίζοντας νέα συγκριτικά πλεονεκτήματα για τους Κινέζους σε κρίσιμους τομείς, όπως η οικονομία, η τεχνολογία κλπ.
Το πιο πάνω σκηνικό δεν είναι προϊόν επιστημονικής φαντασίας. Έχει ήδη αρχίσει να διαμορφώνεται και πλέον είναι ορατές οι αβεβαιότητες που πηγάζουν από αυτό και οι οποίες εκτείνονται μέχρι την ασφάλεια και την άμυνα των χωρών που υφίστανται αυτή την ειρηνική (προς το παρόν) επίθεση.
Η παραπληροφόρηση και τα σχέδια κυριαρχίας
Ας δούμε για παράδειγμα τον κίνδυνο στοχευμένου επηρεασμού της κοινής γνώμης: Σύμφωνα με μελέτη του Pew Research Center, το 33% των χρηστών βασίζεται στο Tik Tok για ενημέρωση, με το ποσοστό να αυξάνεται ταχύτατα. Αν λάβουμε υπ' όψη ότι το Tik Tok όχι μόνο δεν αποτελεί αξιόπιστη πηγή, αλλά είναι γεμάτο με θεωρίες συνωμοσίας και παραπληροφόρηση για τα πολιτικά πράγματα, καταλαβαίνουμε το μέγεθος του κινδύνου.
Αν προσθέσουμε σε αυτό ότι το Tik Tok μπλοκάρει συστηματικά όποιο περιεχόμενο ασκεί κριτική ή είναι έμμεσα αρνητικό για την Κίνα, το πράγμα γίνεται χειρότερο. Γιατί, να μην ξεχνάμε ότι οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιούνται από το Tik Tok για την εμφάνιση εξατομικευμένου περιεχομένου στους χρήστες καθώς και ο ο αλγόριθμος συστάσεων, είναι «μαύρα κουτιά». Θα μπορούσαν λοιπόν να χειραγωγηθούν για να διοχετεύσουν στοχευμένη προπαγάνδα και παραπληροφόριση μέσα από την πλατφόρμα, σύμφωνα με τα σχέδια και τις επιθυμίες της Κίνας. Αν αναρωτιέστε τι θα σήμαινε αυτό, αναφέρω ενδεικτικά ότι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν σύγχυση σε κρίσιμα θέματα και αξίες, όπως η δημοκρατία, η ισότητα, η δικαιοσύνη, η πολιτική κλπ, προκαλώντας κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές.
Να μην ξεχνάμε ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας των ΗΠΑ έχει ήδη δείξει πόσο ευάλωτο είναι στην παραπλανητική πληροφόρηση. Γι' αυτό έφεραν τον Τραμπ στην εξουσία, γι' αυτό εξακολουθούν να τον πιστεύουν παρά την αλλοπρόσαλλη διακυβέρνηση του και την αντιδημοκρατική συμπεριφορά του, γι' αυτό εισέβαλαν στο Καπιτώλιο, γι' αυτό αρκετοί ονειρεύονται να τον δουν ξανά πρόεδρο το 2024. Πολλοί ισχυρίζονται μάλιστα ότι αυτό το κομμάτι της κοινής γνώμης έχει διαμορφωθεί από στοχευμένη ρωσική προπαγάνδα, η οποία διοχετεύεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο κίνδυνος, επομένως, είναι υπαρκτός. Η Δύση «ανέστησε» την Κίνα, κατακλύζοντάς την με επενδύσεις, μεταφέροντας τεχνογνωσία χωρίς όρια και καταναλώνοντας τα προϊόντα της χωρίς περιορισμούς, κατά τα τελευταία 40 χρόνια. Έδωσε απίστευτη οικονομική ισχύ στο δικτατορικό καθεστώς της, που τώρα συνασπίζεται με ομοειδή καθεστώτα (Ρωσία, Ιραν, Βόρεια Κορέα, Τουρκία κλπ) και ονειρεύεται να εξουσιάσει τον πλανήτη, αποδυναμώνοντας τον δυτικό κόσμο και καταλύοντας τη δημοκρατία. Οι δυτικές χώρες είδαν το τυρί των φθηνών παραγωγικών πόρων της Κίνας και δεν είδαν τη φάκα. Ας συνειδητοποιήσουν έστω και τώρα την πραγματικότητα και ας δράσουν ανάλογα. Δεν υπάρχει άλλος χρόνος για χάσιμο. Η κατάσταση έχει ήδη αρχίσει να «ξεφεύγει».
*Ο κ. Μιχάλης Γκλεζάκος είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news 
